ING keer op keer gewaarschuwd voor volkswoede

’Beste Jeroen’, schrijft Jeroen van der Veer op 9 juli 2013 met pen naast de geprinte officiële aanhef ’Geachte minister Dijsselbloem’. Misschien dat een persoonlijke noot de president-commissaris van ING helpt om ’de bezorgdheid van de raad van commissarissen’ van de bank aan de nog verse minister van Financiën over te brengen? Die bezorgdheid van ING gaat over de salarissen. Die móéten omhoog. En dat terwijl de bank op dat moment nog druk bezig is met het terugbetalen van een kapitaalsinjectie van 10 miljard euro belastinggeld en de kredietcrisis het land in een wurggreep heeft genomen. Maar ja: ING is een mondiale bank. Voor Hollandse salarissen zouden topbankiers er niet willen werken. Een kleine vijf jaar later bevindt Van der Veer zich in Den Haag. Hij verantwoordt zich in de Tweede Kamer voor een plan om het jaarsalaris van topman Ralph Hamers met 50 procent op te krikken naar 3 miljoen euro. De president-commissaris begrijpt weinig van de ophef, vooral niet die in de politiek. „Dit was de uitvoering van oud beleid, dat in 2010 in nauw overleg met het ministerie van Financiën was vastgesteld”, zegt hij stellig. Is hij niet door de minister gewaarschuwd voor de maatschappelijke ophef die zo’n salarisverhoging zou opleveren?, vraagt een verslaggever van De Telegraaf na afloop. Van der Veer kan zich dit niet herinneren. „Dat lijkt mij ook helemaal niet relevant”, besluit hij zichtbaar geërgerd. Een vreemde inschatting, aangezien Van der Veer eerder nog na vijf dagen van enorme kritiek het omstreden salarisvoorstel introk nadat hij ’een inschattingsfout’ in een ’overduidelijk gevoelige kwestie’ had ingezien. Gewaarschuwd waren Van der Veer en ING wel degelijk; meerdere malen, door maar liefst drie ministers van Financiën: Jan Kees de Jager, Jeroen Dijsselbloem en Wopke Hoekstra. En afgestemd is de salarisverhoging niet bepaald, zo blijkt uit interne documenten van het ministerie van Financiën die deze krant via de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) opvroeg. De documenten leggen een pijnlijke relatie bloot tussen het ministerie en de ING-top. „Het vaststellen van de beloning van de raad van bestuur is aan de raad van commissarissen, maar ik waarschuw dat de beloning een verkeerd signaal is, wat de reputatie van ING (en de rest van de financiële sector) geen goed zal doen”, krijgt Van der Veer in februari 2015 nog te horen van Dijsselbloem. Ambtenaren seinden de minister in dat ING de vaste salarissen en bonussen in de top wil verhogen. De staatssteun is immers afgelost. Voor de in 2013 aangetreden topman Hamers wordt het salaris tóch verhoogd, naar 1,6 miljoen euro per jaar. Het ministerie is verbijsterd, helemaal omdat ING net een ontslaggolf van 1700 voltijdbanen heeft aangekondigd. „Dit is in de richting van het publiek moeilijk uitlegbaar”, schrijft een ambtenaar aan de minister over het salarisplan. „De rvc van ING moet in ieder geval gewaarschuwd zijn dat dit wederom een maatschappelijke discussie kan opleveren over beloningen, maar ook over wat de financiële sector nu geleerd heeft van de crisis.” Menig ambtenaar herinnert zich tegelijk het gedoe van twee jaar eerder, toen Hamers werd benoemd. „Bedragen van 2,5 miljoen worden genoemd”, zijn de salarisgeruchten die Dijsselbloem een dag voor overleg met Van der Veer van zijn ambtenaren verneemt. De minister zegt dat de nieuwe ING-baas minder moet gaan verdienen dan zijn voorganger Hommen. Van der Veer kaatst terug dat zijn topman ’niet onder het salaris van Rabobank mag uitkomen’. „Van der Veer en de minister hebben de beloning van Hamers ’afgetikt’ op 1,27 miljoen”, e-mailt een ambtenaar een maand later naar een collega over het jaarsalaris dat 83.000 euro onder dat van Hommen ligt. Toch blijft Dijsselbloem ontevreden: „Het is nog steeds erg hoog.” Als de bonussen voor de top straks terugkeren, kan het jaarsalaris voor de ING-topman bij elkaar uitkomen op 2,5 miljoen euro. Bestuurscultuur Zelfs de ’staatscommissarissen’ blijken snel meegezogen te worden in de bestuurscultuur van ING. Lodewijk de Waal en Tineke Bahlmann houden namens de belastingbetaler een oogje in het zeil bij de bank. „Het was wellicht attent geweest als ze ons op de hoogte zouden hebben gesteld”, e-mailt een ambtenaar cynisch als in 2010 blijkt dat Hommen een bonus over 2009 krijgt uitgekeerd, met instemming van de staatscommissarissen. Een van hen stelt dat de minister, De Jager in dit geval, vooraf was geïnformeerd. „Niet dat wij weten dus”, mailt een ambtenaar naar een collega. Als de volkswoede uitbreekt, doet Hommen afstand van zijn bonus. Vakbondsleider De Waal wordt de ophef als lid van de beloningscommissie het meest kwalijk genomen. Hij vertrekt. Leren van de uitglijder doen de ING-bestuurders en -commissarissen niet. Zij blijven voor hoge salarissen zwaaien met steeds dezelfde presentaties, waarin ING wordt neergezet als internationale bank die toevallig zetelt in Nederland. Tweederde van het personeel werkt niet in ons land, slechts een handjevol aandeelhouders is Nederlands. De concurrentiepositie van ING komt in het geding. In 2012 zijn al 217 ING’ers vertrokken omdat zij elders meer konden verdienen, zo leest Dijsselbloem in juni 2013 in een brief die Hommen hem stuurt. Van der Veer doet er een maand later nog een schepje bovenop: „Wij hebben het laatste jaar een aantal topmensen ongaarne zien vertrekken bij ING, voornamelijk werkzaam in Nederland maar ook daarbuiten. In sommige gevallen waren het zelfs hele teams. Voor bestuursleden ligt de totale beloning op dit ogenblik 60 procent onder de mediaan van de benchmark.” In september 2013 komt Hamers kennismaken met de minister. Hommen gaat met zijn opvolger mee. ’Beloningsbeleid’, noteren ze op het ministerie vooraf als ’mogelijk gespreksonderwerp’. ’Terughoudend’, is één van de termen die Dijsselbloem in de mond zal nemen over hogere variabele beloningen bij banken en verzekeraars met dochterondernemingen in het buitenland, zoals ING. Het is het laatste gesprek tussen ING en het ministerie over de salarissen, tot de bom over de beloningen dit jaar barst. Reactie ING Gevraagd naar commentaar, laat ING weten ’op dit moment niets toe te voegen te hebben’ aan de verklaringen die de raad van commissarissen eerder dit jaar gaf bij het intrekken van het beloningsvoorstel en op de aandeelhoudersvergadering van de bank. Over de gesprekken met Den Haag stelt een woordvoerder: „Ons beleid is om niet te communiceren over de inhoud van onze contacten met autoriteiten zoals het ministerie.” Wel wil ING kwijt dat toenmalig president-commissaris Jeroen van der Veer met zijn verwijzing naar ’2010’ doelde op de input van de bank op een consultatie van het ministerie over beloningsbeleid in de financiële sector: „Dit betreft alleen het principe in het beloningsbeleid, dat wordt gestreefd naar een totale directe beloning onder de mediaan van een vergelijkbare groep bedrijven binnen en buiten de financiële sector waarbij de internationale context in ogenschouw wordt genomen.” Van der Veer zwaaide eind april af als president-commissaris van ING. Eerder die maand verklaarde minister Hoekstra van Financiën in de Tweede Kamer dat Van der Veer hem had opgeroepen een ’gestructureerde dialoog met de topmannen van Nederlandse multinationals op te zetten’. Hoekstra voegde eraan toe dat dit ’geen follow-up’ had gekregen. „De dit jaar voorgestelde en later weer ingetrokken aanpassing van het beloningsbeleid is bij de minister in een eerder stadium in 2018 aangekaart. Dat is ook later door de minister bevestigd”, aldus ING.