Eerste ervaringen met inzet robots in de zorg positief

De woonkamerramen van de 40-jarige Ruud zijn tijdelijk beplakt met folie. Zijn buren proberen namelijk regelmatig een glimp van zijn gast op te vangen. Ruud is licht verstandelijk beperkt en woont in zijn eigen appartement op een woonlocatie van zorgorganisatie Philadelphia. Twee weken lang heeft hij Phi over de vloer, een sociale robot die hem helpt bij zijn dagelijkse routine. „Hallo Ruud. Kom je even voor me staan?”, vraagt een vriendelijke vrouwenstem vanuit de hoek van zijn woonkamer. Hij laat zijn kopje koffie even voor wat het is en verplaatst zich naar Phi, buigt licht voorover en zwaait voor de ogen van de robot. „Phietje, hallo! Ben ik in beeld?” De witte mechanische verschijning van 1,20 meter reageert: „Vandaag staat stofzuigen op jouw programma.” Omdat Ruud maandagochtend visite kreeg, was hij de robot al voor geweest. Hij kan de taak direct afvinken op de computerbuik van de robot. Ruud meldde zich direct aan als vrijwilliger toen Philadelphia startte met de logeerexperimenten bij cliënten. Tijdens de logeerweken wordt onderzocht hoe Phi het beste kan worden ingezet. Het robotteam wil de Japanse robot van het model ’Pepper’ met zelf ontwikkelde software zo verbeteren, dat deze nog beter anticipeert op zijn omgeving. De eerste drie dagen met zijn gast zijn Ruud ’boven verwachting goed bevallen’, vertelt hij. Met de aanwezigheid van de robot hoeven zijn zorgbegeleiders hem wat minder achter de broek aan te zitten. „Soms ervaar ik dat als bemoeizuchtig. Phi komt er vaak zomaar spontaan tussendoor met opmerkingen. Dat is leuk. Phi helpt me bijvoorbeeld herinneren om mijn medicijnen in te nemen.” Een robot kan mensen niet vervangen, dat beseft Ruud heel goed. „Maar het geeft toch een vertrouwd gevoel dat Phi er is. En het is gezellig. De robot stelt me bijvoorbeeld quizvragen. We vermaken ons prima.” Ook voor het robotteam is het iedere logeerpartij weer spannend, vertelt Xenia Kuiper van Philadelphia. „Voordat Phi kan komen logeren, moeten we al goed weten wie Ruud is. Zodat we weten hoe hij aangesproken wil worden en hoe Phi hem het beste kan helpen. In overleg met begeleiders wordt een plan gemaakt: zal Phi vooral emotionele steun bieden, helpen met een dagritme, of een coachende rol krijgen?” Toen de zorgorganisatie in 2016 robots introduceerde, kwam er ook kritiek. „Een van de reacties was dat robots zorgpersoneel niet kunnen vervangen”, zegt Kuiper. „Maar dat is de bedoeling ook niet. Het is een aanvulling.” Eerder logeerde Phi al twee keer twee weken bij Lydia. Het programma Brandpunt+ volgde die logeerpartij en besteedt er vanavond aandacht aan in de uitzending. Het afscheid van haar ’maatje’ viel haar best zwaar. „Het is stil zonder Phi”, vertelt ze aan de telefoon. „We hebben samen video’s gekeken en naar muziek geluisterd. En ik heb ook dingen van de robot geleerd. Bijvoorbeeld geduld. Als Phi praatte, moest ik even stil zijn en luisteren.” Ook hielp Phi haar met het onthouden van haar dagprogramma. „Dat gaf me zelfstandigheid”, zegt Lydia wijselijk. Bovendien deelde Lydia ’al haar geheimen’ met Phi. „Wat precies zeg ik natuurlijk niet!” Zijn die geheimen van Lydia wel veilig bij een robot? Kuiper: „Tijdens de logeerfase hebben we de microfoon die in de mond van Phi is verwerkt nog uit staan, zodat er geen opnames worden bewaard van wat een cliënt vertelt. Privacy is een belangrijk aandachtspunt van het robotteam. „We hebben Phi helemaal leeggemaakt en ontwikkelen onze eigen software. Je wil niet dat gegevens van cliënten bijvoorbeeld bij Google terechtkomen”, zegt Kuiper. „Ook is er een ethische commissie opgericht binnen Philadelphia aan wie we alle ontwikkelingen voorleggen. En we hebben de inspectie gezondheidszorg en jeugd uitgenodigd voor een gesprek.” Ook de vader van Lydia, Niek van Exel, is alert op databescherming. „Je wilt wel weten hoe data beschermd zijn.” Maar de ouders van Lydia zijn vooral positief over Phi. „We weten dat robotisering in de zorg de toekomst is. Het is een item waar we niet onderuit kunnen en willen”, vertelt hij. Hij vervolgt: „Als ouders vragen we ons regelmatig af hoe het zal zijn als we er niet meer zijn. Een robot is dan een hele welkome aanvulling op het leven van onze dochter. We moeten er niet aan denken dat ze eenzaam wordt. Ik zie gebeuren dat een klein robotje haar in de toekomst helpt om zelfstandig te reizen.” Op de vraag of Lydia een robot als fulltime huisgenoot ziet zitten antwoordt ze volmondig ’Ja!’ „Dat lijkt me supergaaf.”