Contant geld aan banden in strijd tegen witwassen

Minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) stoot zijn collega Wopke Hoekstra (Financiën) aan en zegt met een knipoog: „De rest is met milieu bezig, besturen wij het land wel.” Het duo maakt op werkbezoek af en toe een grap; ze zijn even weg van de Haagse vierkante kilometer waar deze dagen alleen maar over het klimaatakkoord wordt gepraat, maar het is de twee bewindspersonen heel duidelijk dat er een serieus probleem voorligt: witwassen. Doordat criminelen hun buit op zo’n enorme schaal uitgegeven krijgen, kan misdaad lonen. Ze geven het in grote bedragen contant uit in winkels; of ze doen, via constructies met allerlei schimmige bv’s, alsof het geld op hun rekening met eerlijk werk verdiend is. Als hun de pas afgesneden kan worden, wordt misdaad minder aantrekkelijk. Bunker Dat is wat Hoekstra en Grapperhaus willen met hun plan tegen witwassen. Voorafgaand aan de presentatie van hun maatregelen bezochten de twee CDA-bewindspersonen vorige week plekken waar die strijd tegen crimineel geld plaatsvindt. Deze krant mocht mee. In een kantoor in Zeist dat veel weg heeft van een bunker spoort de Rabobank criminele geldstromen op. Voor sommigen misschien een gek idee dat een commercieel bedrijf dat doet, maar volgens de wet moeten banken een poortwachtersfunctie vervullen in het voorkomen van witwassen. Toen ING dat recent onvoldoende bleek te doen, kreeg het een recordboete van driekwart miljard euro. Wiebe Draijer, topman van de Rabobank, verwelkomt de twee ministers in de bunker en zegt dat zijn mensen het speurwerk echt niet alleen doen om zo’n boete te voorkomen. „We hebben daadwerkelijk de missie om het vertrouwen in ons financieel stelsel te bewaken. We doen het bijvoorbeeld ook om klanten te beschermen die niks fout willen doen.” De bankier doelt op bijvoorbeeld ’katvangers’, wier identiteit door criminelen wordt misbruikt om een bv te starten waarmee geld wordt doorgesluisd. Alarmbellen De bankiers laten aan de ministers zien hoe zij hele geldstromen in kaart kunnen brengen. Zo wordt het voorbeeld gebruikt van een zogenaamde handelaar in auto-onderdelen, die veel geld verkrijgt via contante stortingen in grote coupures, zaken doet met bedrijven die in een heel andere sector zitten en onder meer geld naar Saoedi-Arabië overboekt. Het zijn allemaal signalen die automatisch alarmbellen doen afgaan bij de Rabobank en die er, na onderzoek, voor zorgen dat de opsporingsdiensten een melding krijgen. Bij de Rabobank zijn ze blij dat ze straks met andere banken mogen delen welke foute lieden zij eruit hebben gepikt, anders moeten de collega’s het speurwerk opnieuw doen. Of die collega’s missen de alarmerende signalen, want regelmatig worden de geldstromen via allerlei internationale constructies goed verstopt, en dan kan de crimineel er gewoon een rekening openen. „Tenenkrommend”, vindt Hoekstra. „Iemand wordt de ene bank uitgeduwd en begint bij de andere bank van voor af aan.” Sowieso wil hij meer van dit soort regels schrappen die opsporing in de weg staan. „Wat er nu gebeurt, vind ik niet uit te leggen; de samenleving vecht hier met één hand op de rug.” Buit vorderen De bankiers gebruiken het moment met de ministers direct even om te zeggen dat de opsporingsdiensten, na een melding van de bank, niet altijd het hele onderzoek van de bank opvragen en bij de crimineel vervolgens maar een deel van zijn buit vorderen. Terwijl de Rabobank vaak heeft ontdekt dat er vele rekeningen zijn, richt justitie zich er dan regelmatig maar op één. „Dat moeten we oplossen”, zegt Hoekstra meteen. Ook na de presentatie van het pakket maatregelen blijft er dus nog wat te verbeteren. Maar dat pakket maakt de strijd tegen witwassen volgens de bankiers wel een stuk makkelijker. Zo krijgen ze meer bevoegdheden. Ze mogen straks, als het aan het kabinet ligt, meer gegevens van klanten opvragen – bijvoorbeeld het BSN-nummer – en zo sneller uitvinden wie er verdacht is en wie niet. Voor gebruik van BSN’s moet nog goedkeuring komen van de Autoriteit Persoonsgegevens. Bovendien wil het kabinet een speciale Europese toezichthouder op witwassen die deze strijd internationaal in goede banen moet leiden. Lamborghini’s De twee ministers zien bij hun bezoek aan Bleiswijk waar al dat criminele geld in gestoken wordt. Honderden in beslag genomen auto’s staan hier op een rij bij de Dienst Domeinen. Ferrari’s, Porsches, Lamborghini’s, Audi’s, Mercedessen, Harleys… Het zijn er te veel om op te noemen. Door onderzoeken van de FIOD, politie, FIU (Financial Intelligence Unit) en OM komen dit soort luxe spullen uiteindelijk boven water. De dure waar wordt meestal via veilingen verkocht. Ellen van der Wolf van de FIU schetst in Bleiswijk aan de minister hoe een melding van een ongebruikelijke transactie bij een bank uiteindelijk leidt tot het opsporen van een heel crimineel netwerk. Met grote schema’s met lege bv’s en dubieuze personen worden de dwarsverbanden gelegd. De details mogen niet geopenbaard, een deel van deze criminelen moet nog van hun bed gelicht worden. „Heel knap werk”, zegt Grapperhaus. Maar de beide bewindspersonen zien ook dat er heel veel alarmbellen afgingen voorafgaand aan dit onderzoek; en ze willen natuurlijk ook de criminelen pakken die subtieler te werk gaan en hun geldstromen beter verstoppen. Van der Wolf zegt dat ze die ook kan vinden, maar elke week krijgt ze 1500 meldingen over ongebruikelijke transacties die waarschijnlijk met witwassen te maken hebben. En dat zijn al meldingen die uit een grotere stroom meldingen gefilterd zijn. Die kunnen niet allemaal meteen uitgeplozen worden met de huidige mankracht, dus maakt ze keuzes. Het kabinet investeert daarom ook in extra capaciteit voor de diensten, maar het is duidelijk nooit genoeg om alles te kunnen uitpluizen. Girale betalingen Voor criminelen is het pas echt makkelijk om hun geld kwijt te raken omdat ze in Nederland grote bedragen in cash mogen afrekenen. En dat is nog veel moeilijker om op te sporen. Dus wil het kabinet dat criminelen noodgedwongen girale betalingen gaan doen. Nu moeten handelaren het alleen melden als iemand met meer dan tienduizend euro cash betaalt. „Dat is allemaal aardig, maar de handhaving daarop is een heel donker bos”, zegt Grapperhaus. „Daarom komt er een verbod op het accepteren van cash geld boven de drieduizend euro voor handelaren, en wie dat overtreedt wordt strafbaar”, aldus Grapperhaus. Bovendien wil het kabinet dat 500 eurobiljetten zo snel mogelijk niet meer geaccepteerd hoeven te worden en uit de omloop gehaald worden. Grapperhaus: „Omdat je heel vaak ziet dat criminele transacties plaatsvinden met die 500 eurobiljetten. Nog even los van vervalsingen, dat kan helaas op een geniale manier en dat vergt weinig investeringen en loont bij deze hoge coupures enorm.”