Nederland rijk, maar Hollander bij ’armsten’ van Europa

Uit een recente studie van onderzoeksbureau GfK blijkt dat, hoewel Nederland een rijk land is, er ten opzichte van andere Europese landen een stuk minder geld op iemands bankrekening eindigt. Minder bijvoorbeeld dan bij de Fransen, waar de onvrede van de burgers inmiddels uitmondt in massale protesten. Dat komt deels omdat de overheid in ons land meer voor ons regelt, denk bijvoorbeeld aan een goede zorg. Maar tegelijk ziet de gewone Nederlander bijna niks terug van de 15% economische groei die ons land sinds 2002 heeft doorgemaakt. Daartegenover staat een groei van maar 2% van het geld dat we vrij uit kunnen geven, blijkt uit cijfers van het Centraal Planbureau (CPB). Wim Suyker, programmaleider Macro bij het CPB, wijst op een aantal redenen voor het achterblijven van ons inkomen: „Er zijn twee grote factoren die daaraan bijdragen. Het komt deels doordat de lonen minder hard stijgen dan het bruto binnenlands product (bbp), achterblijvende salarissen dus. En er is het effect van de belastingen en premies die we betalen. We hebben het tekort op de overheidsbegroting na de crisis weggewerkt door een lastenverhoging.” Greep in loonzakje Het maakt hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen enorm kwaad dat de door burgers betaalde belasting niet alleen maar wordt gebruikt voor betere zorg en aanverwante zaken. „De overheid heeft gewoon een enorme greep in ons loonzakje gedaan. Door bijvoorbeeld btw-verhogingen, of door mensen eerder in hogere belastingschijven te schalen is er een forse greep in de Nederlandse buidel gedaan.” In andere landen heeft de overheid de kosten van de crisis minder hard terug laten slaan op de burgers. Dat verklaart waarom Nederland enerzijds een rijk land is, maar de Nederlandse portemonnee qua dikte maar in de Europese middenmoot staat. Het gaat om het verschil tussen het bbp per persoon en het zogenoemde besteedbare inkomen per persoon. „Het bbp is het ’inkomen’ uit alles wat we in ons land produceren”, legt Menno Middeldorp, hoofdeconoom Nederland bij Rabobank uit. „En het besteedbaar inkomen is wat je overhoudt nadat de Belastingdienst langs is gekomen en je de zorgpremie en gemeentelijke lasten hebt betaald.” Het geld dus waarvan je zelf mag bepalen waar je het aan uitgeeft. Italianen houden alles zelf Kijken we naar het bbp per persoon, dan zijn er maar vier landen (Luxemburg, Ierland, Denemarken en Zweden) in de Europese Unie waar dat hoger ligt dan in Nederland. Maar kijken we naar wat we echt te besteden hebben, dan duikelt Nederland ineens hard naar beneden; zelfs tot onder de Fransen dus. En volgens cijfers van Rabobank staan de Italianen ook nog boven ons. Hoe kan het dat mensen in die minder rijke landen meer overhouden onder aan de streep? Het komt deels doordat wij een groter stuk van ons loon afdragen aan de overheid. „Daar krijgen we ook wat voor terug”, legt Middeldorp uit. „We regelen heel veel collectief. Het geld dat je daarvoor afdraagt, zie je niet in je besteedbaar inkomen terug. Maar dat betekent niet dat je er niet van profiteert, het komt via een andere weg bij je terecht. Vooral in de vorm van goede gezondheidszorg. Dat is het voordeel van ons model. Het nadeel is dat je als individu veel minder de beschikking over je geld hebt. We kunnen niet zelf kiezen wat we ermee doen, dat kan in andere landen wel.” Middenmoter Hoogleraar Engelen herkent het beeld van Nederland als grijze middenmoter. „Als je op vakantie gaat naar bijvoorbeeld Frankrijk of vooral het noorden van Italië, zie je plekken waar burgers veel welvarender zijn dan wij. Daar staat dan wel tegenover dat de overheidsuitgaven in die landen een zooitje zijn. Maar Nederlanders hebben geen boodschap aan een lage staatsschuld en een begrotingsoverschot.” Als we inzoomen op de situatie van Nederland zelf, wordt ook duidelijk dat het achtergebleven inkomen niet alleen valt af te schuiven op het feit dat we zulke goede publieke voorzieningen hebben. De cijfers laten zien dat Nederlanders een steeds kleiner deel van de economische groei terugzien in hun inkomen. Er blijft steeds meer hangen bij de overheid en bedrijven. De Rabobank berekende eerder dit jaar al dat ons besteedbaar inkomen in de afgelopen veertig jaar nauwelijks is toegenomen. Rabo-econoom Middeldorp vertelt in wiens zakken de economische groei dan terechtkomt. „Gedeeltelijk bij de overheid, omdat publieke diensten - met name de zorg - steeds duurder worden. En er komt meer bij de bedrijven terecht die het geld dan oppotten.” Door de decennia heen is een duidelijke verschuiving te zien, blijkt uit onderzoek van Rabobank. In de jaren 80 kregen huishoudens nog bijna 63 procent van het nationale inkomen. Dat is in dit decennium gezakt naar zo’n 54 procent. Het aandeel van het inkomen van de overheid steeg in diezelfde tijd van 24 procent naar zo’n 29 procent. En de niet-financiële bedrijven zagen hun aandeel bijna verdrievoudigen van zo’n 4 procent naar bijna 12 procent. Het stoort Engelen dat Nederland graag het braafste jongetje van de Europese klas wilde zijn na de crisis en hard ingreep om weer aan de Europese begrotingsregels te voldoen. Hij wijst op een onderzoek van ING uit 2016. Daaruit bleek dat de overheid de Nederlandse economie onnodige schade heeft aangedaan door zo streng de Europese regels na te willen leven. Engelen: „Een land als Frankrijk trekt zich daar geen zier van aan.” Gotspe Dat de regering nu besluit om de lasten voor bedrijven flink te verlagen, gaat er bij Engelen niet in. „Het is verbazingwekkend dat het kabinet het eerste begrotingsoverschot wilde weggeven aan een lagere vennootschapsbelasting (de taks op winsten van bedrijven, red.) en het afschaffen van de dividendbelasting. Al is dat laatste gelukkig niet doorgegaan. Maar dat is een gotspe. Geef dat geld in hemelsnaam terug aan de burger.”