’Voorzichtig zijn met toegang tot ons stelsel’

Onze sociale zekerheid rust voor een deel op het verzekeringsprincipe. Iedereen doet wat in de grote pot om, in geval er iets mis gaat, de kosten te dekken. Dat principe wordt ondermijnd als men mensen tot de uitkeringen toelaat die daar niet of nauwelijks aan hebben bijgedragen. Dat is met deze regeling zeker het geval. Een Pool met een arbeidsverleden van dertien jaar – in Polen wel te verstaan – kan hiermee in principe na één dag werken in Nederland aanspraak maken op een jaar lang WW. De afgrenzing van de sociale zekerheid moet dus vrij strikt zijn. Men moet daarom ook voorzichtig zijn met het toelaten van immigranten met een hoge kans op uitkeringsafhankelijkheid. Men kan geen ’brandend huis’ verzekeren. In Nederland denkt men daar kennelijk te makkelijk over. De gevolgen tekenen zich af. Van de bijstandsontvangers heeft bijvoorbeeld ruim de helft een niet-westerse migratieachtergrond en ongeveer één op de elf een westerse migratieachtergrond. Dat is geen toeval; voor de niet-westerse immigranten is asielmigratie één van de oorzaken. Veel asielmigranten starten hun statushoudersbestaan als bijstandsontvanger en een flink deel komt zelfs nooit aan het werk. Wellicht minder bekend is dat ook bij immigranten uit de nieuwe EU-landen de afhankelijkheid van een uitkering fors is. Immigranten uit bijvoorbeeld Polen staan bekend om hun werklust en zijn bij veel werkgevers graag geziene arbeidskrachten. Maar hoe langer ze in Nederland verblijven, hoe meer uitkeringen er ontstaan. Onder Polen met negen of meer verblijfsjaren heeft volgens het Jaarrapport Integratie uit 2016 ongeveer één op de zeven een uitkering. Die uitkeringen zijn min of meer gelijk verdeeld over WW, arbeidsongeschiktheid en bijstand. Bij Bulgaren ligt het zelfs rond één op zes. Dat is veel meer dan bij mensen met een Nederlandse achtergrond waar het – gecorrigeerd voor leeftijdsopbouw – ongeveer één op tien is. Let wel: bij de Nederlanders zitten daar ook alle mensen bij die vanwege aangeboren beperkingen en dergelijke hun hele leven op een uitkering aangewezen zijn, een groep die je onder arbeidsmigranten niet zult aantreffen. Doelbewust Een mogelijke verklaring van uitkeringsafhankelijkheid die met de verblijfsduur toeneemt, is dat veel mensen uit Centraal-Europa tijdelijk komen werken en vooral de mensen met een uitkering in Nederland blijven. Daarnaast is recentelijk ook gebleken dat doelbewuste fraude (’Poolse WW-fraude’) en uitkeringstoerisme (’Bulgarenfraude’) een rol kunnen spelen. Natuurlijk moeten we niet alleen naar anderen wijzen. Vanwege de grote welvaartsverschillen is een Nederlandse uitkering uiteraard erg aantrekkelijk. Om die reden is het ook onverantwoordelijk naïef dat Nederland deelneemt aan het vrije verkeer van personen met landen die wat welvaart en welvaartsstaat betreft zo sterk verschillen van Nederland. Wat dat betreft is er gelijkenis met de gemeenschappelijke euro, die ook té verschillende landen dwingt tot onfortuinlijke lotsverbondenheid. Dr. Jan H. van de Beek (1968) is wiskundige en antropoloog en schreef een proefschrift over onderzoek in Nederland naar de economische effecten van immigratie.