Oudjaar voor reddende engel hemeltergend

’Het is een bende”, zegt een gemeenteambtenaar, die staat te bellen in de Utrechtse Stanleystraat. Hij heeft het over de binnenzijde van een woonflat, die zaterdagavond in brand stond. Twintig mensen werden geëvacueerd, zes mensen moesten naar het ziekenhuis. Mede dankzij de hulp van de snel aanwezige hulpdiensten konden ze van hun balkons worden gered. Door hulpverleners die met vuurwerk werden bekogeld. Buurtbewoners wijzen op de restanten van een bank en een kast op de stoep. „Die stonden direct achter de tweede portiekdeur. Door vuurwerk vlogen ze in brand”, zeggen een man en jongen. Dat is iets wat nog wordt onderzocht en ook burgemeester Jan van Zanen weet niet wat er precies is gebeurd. Idioot Wat hij wel weet, is dat de hulpverleners prima werk leverden. En dat was nodig ook. „Mensen stonden op hun balkon te gillen.” En dat dan uitgerekend de reddende engelen werden belaagd, Van Zanen kan er met zijn hoofd niet bij. Een dag nadat een campagne begon om geweld tegen hulpverleners te voorkomen, kreeg er één een klap en werden twee anderen bekogeld met vuurwerk. Buurtbewoners bevestigen dat. Ze hoorden de knallen. Een vrouw meent dat het jochies van elf, misschien twaalf waren. „Als ik ze had gezien, had ik ze hoogstpersoonlijk naar het politiebureau gebracht”, zegt een jongen. „Dit is toch idioot?” „De hulpverleners schrokken zich kapot”, vertelt Van Zanen. „Hoe haal je het ook in je hoofd? Deze mensen zijn met iets enorm essentieels bezig!” Volksfeest „Deze jongens zijn bekend in de wijk”, vertelt voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politie Bond. Hij koppelt hun actie niet aan oudjaar, maar aan hun gedrag. Het is dat ze nu vuurwerk hebben en daarmee de hulpverleners kunnen bestoken, maar uiteindelijk is het gewoon tuig. „Je hebt met de jaarwisseling een paar procent die het verpest. Als je een volksfeest om zeep wil helpen, moet je je zo gedragen.” Struijs draaide zelf regelmatig diensten met oudjaar. Hartstikke leuk, vertelt hij. Maar toch houden politieagenten, brandweerlieden en ambulancemedewerkers ook hun hart vast voor de komende nacht. „Want een enkeling verziekt het.” Agressie Voor minister Grapperhaus (Veiligheid en Justitie) is het niet voor het eerst dat hij wordt geconfronteerd met vuurwerkmisbruik en agressie tegen hulpverleners. Hij verwijst dan ook naar zijn eerdere oproep: handen af van hulpverleners. De CDA-bewindsman heeft net als tijdens de vorige jaarwisseling bij het Openbaar Ministerie (OM) zijn wens aangekaart dat iedereen die over de schreef gaat, zo streng mogelijk wordt vervolgd. „Wij tonen geen seconde begrip voor wie dat doet”, zei hij toen al daarover. Dit jaar is de maximumstraf voor het hinderen van hulpverleners van 1 naar 3 maanden gegaan, tenzij er sprake is van een zwaarder vergrijp. Maar dat blijkt niet iedereen tegen te houden. Niet alleen in Utrecht, ook in Veenendaal en Groningen werden agenten bekogeld met zwaar vuurwerk. En in Veen gingen opnieuw autowrakken in brand. Een jaarlijks terugkerend fenomeen, wat door een zwijgcultuur in het dorpje in stand wordt gehouden. En ook hier zijn het enkelingen die het verzieken. Koningsdag „Het is net als met sport, of Koningsdag”, zegt Van Zanen. Waar veel mensen op de been zijn, zoekt een enkeling problemen. „Die verpesten het. Hou het goed, hou het leuk. Gedraag je.” Vakbondsvoorzitter Struijs merkt dat steeds meer mensen zich druk maken over het gedrag van de relschoppers. Hij krijgt veel mailtjes en telefoontjes, ook over de gebeurtenissen in Utrecht. „De goedwillenden zijn het zat. ’Zeg er wat van, Jan’, schrijven ze. Dit soort gedrag komt dubbel zo hard aan, ook bij omstanders. Want én ze willen een leuke avond, én ze zien hoe hulpverleners hun werk niet kunnen doen.” Vanuit de politiek wordt er met verbijstering en woede gereageerd op nieuwe incidenten met zwaar vuurwerk en hulpverleners. De hoop van Kamerleden van links tot rechts is dat iedereen zich tijdens en rondom de jaarwisseling normaal gedraagt. „Een paar knurften verpesten het op deze manier voor mensen die het hele jaar sparen om op een veilige manier vuurwerk af te kunnen steken”, zegt VVD-Kamerlid Laan-Geselschap. Strengere regels Zij betwijfelt of strengere regels het probleem oplossen. „Het is niet volledig door de overheid af te dwingen dat ze zich normaal gedragen, dat wordt voor een belangrijk deel van huis uit meegegeven. Mijn kinderen zouden bijvoorbeeld nooit vuurwerk naar hulpverleners gooien.” Toch denkt Laan-Geselschap dat consequent uitvoeren van een meldingsplicht helpt. „Laat ze zich in het vervolg maar melden bij het politiebureau tijdens de jaarwisseling, zoals voetbalhooligans dat moeten doen tijdens een wedstrijd van hun club.” Ook CDA-Kamerlid Van Dam windt zich op over raddraaiers die de jaarwisseling aangrijpen om zich te misdragen. Hij hoopt op gezond verstand, maar roept ook op tot zwaarder straffen. „Mensen die zwaar illegaal vuurwerk gooien naar hulpverleners moeten tot oud en nieuw worden vastgezet. Het kan juridisch, maar rechters en officieren van justitie moeten dat beseffen. Oppakken en vastzetten die hap.” Hoogtepunt Van Dam, in het verleden negentien jaar officier van justitie, wil raddraaiers op die manier hun ’hoogtepunt’ ontnemen. „De jaarwisseling is de hoogmis van het jaar voor die gasten.” En net als Laan-Geselschap en SP-Kamerlid Van Raak wil hij een meldplicht invoeren voor de lastpakken, om zo uit te sluiten dat ze het feest verzieken. „Het zou zonde zijn als een klein groepje raddraaiers het verpest voor de rest. Oudjaar met vuurwerk en oliebollen past bij onze traditie”, zegt Leo Groeneveld van de branchevereniging Pyrotechniek. De vuurwerkwoordvoerder ziet zijn woorden onderstreept door een recente peiling van i&o Research. Want hoewel 63 procent van de ondervraagden knalvuurwerk liever verboden ziet worden, hoeven vuurpijlen van 41 procent in de ban. Ook een vuurwerkverbod kan niet op een meerderheid rekenen. In Utrecht knalt het ook na de brand nog volop. Terwijl agenten met een politiebusje bij de flat staan, steken kinderen nog geen twintig meter verderop vuurwerk af. Op de grond wemelt het van de afgestoken ’Thunder Kings’. Van Zanen zelf gaat in de nacht van oud en nieuw mee met hulpverleners. „Om ze een hart onder de riem te steken.”