Nederlands vluchtplan uit Kabul vol missers

De Nederlandse evacuatie uit Afghanistan was er een die zich aanpaste aan de chaos ter plaatse. Het lukte om 2500 mensen uit de hel van Kabul te krijgen, maar in het proces gingen simpele dingen pijnlijk mis. Kort nadat Kabul in handen van de Taliban viel, lukte het de inlichtingendiensten een zogenoemd ’high risk target’, een sleutelfiguur voor de Nederlandse missie die extra gevaar liep te worden gedood door de Taliban, in een vliegtuig op de luchthaven te krijgen. Al snel was ook een plekje aan boord van een vliegtuig weg uit de chaos geregeld. De persoon in kwestie zat al aan boord en de motoren loeiden toen hij plots toch weer van boord werd gehaald. „Het vliegtuig bleek niet naar Tbilisi te gaan, maar naar Pakistan”, aldus een goed ingevoerde bron. Warme band met Taliban En in het land waarvan bekend is dat de inlichtingendienst een meer dan warme band heeft met de Taliban, zouden ze deze persoon graag willen spreken. Het is een ’near miss’ en illustreert de chaos die zich aftekende na de val van de Afghaanse hoofdstad. Ditmaal liep het goed af, maar in de chaos vielen spaanders met soms pijnlijke gevolgen. Het begon al in de dagen na de val van Kabul. Mede dankzij de hulp van allerlei particuliere initiatieven werden lijsten opgesteld van mensen die geëvacueerd moesten worden. Een bont gezelschap van tolken, fixers, Nederlandse Afghanen, ambassademedewerkers en beveiligers. Paspoortgegevens en telefoonnummers De lijsten kwamen soms moeizaam tot stand, maar toch was al snel een document in gebruik met daarop niet alleen namen, maar ook paspoortgegevens en telefoonnummers. Enige probleem: de bondgenoten op Kabul Airport hadden die lijsten niet. Het gevolg was dat mensen die zich met gevaar voor eigen leven meldden bij een van de poorten van het vliegveld, werden teruggestuurd naar hun schuiladres. Tolk van luchthaven gejaagd Zelfs een tolk die voor Nederlandse militairen werkte, werd van de luchthaven gejaagd. Hij brak in het gedrang drie ribben en zit nog altijd in Kabul. Achteraf bezien blijkt dat lijsten die Buitenlandse Zaken had opgesteld, pas werden gedeeld toen de Nederlandse militairen op de luchthaven waren. Daarvoor bleek dat lastig, ook al waren er bondgenoten aanwezig. Tegelijk circuleerden gegevens van ondergedoken evacués wel op sociale media als Facebook. Bronnen vreesden bovendien dat papieren lijsten waarmee door Nederlandse militairen werd gewerkt op de luchthaven in verkeerde handen kwamen. Uiteindelijk stapte Nederland over op digitale lijsten, al bleek ook dat bewerkelijk: bij de poorten was geen internet. ’Menselijke fout die in de chaos is gemaakt’ Tot overmaat van ramp zorgde ook Nederland zelf ervoor dat evacués van elkaar wisten dat ze in Kabul waren. Een mail aan vijftien adressen ging de deur uit met de adressen zichtbaar in beeld. „Dat was een menselijke fout die in de chaos is gemaakt, dat betreuren we”, aldus een woordvoerster van Buitenlandse Zaken. Tegelijk lukte het maar moeilijk mensen te evacueren. Een betrokkene constateert terugblikkend dat Nederland in de eerste dagen slechts een handjevol mensen weg wist te vliegen, terwijl de Noren door doortastend optreden al klaar waren. De Fransen reden met commando’s door de stad om mensen op te halen. Nederland koos ervoor dat niet te doen. Evacuatie met drie bussen Weliswaar meldde het kabinet in de laatste dagen van de evacuatie dat Nederlandse militairen evacués ondersteunden in hun tocht richting het vliegveld, maar dat betekende bijvoorbeeld niet dat ze aan boord van bussen mensen ophaalden. Een betrokkene bij de evacuatie laat weten dat Nederland na een week had moeten kiezen: of de commando’s inzetten, of bondgenoten smeken te helpen. In plaats daarvan wordt via bondgenoten een evacuatie met drie bussen geregeld. Ook hier is het chaos troef. Evacués worden te laat opgeroepen, anderen worden aan boord gelaten terwijl ze niet in de bus thuishoren. Langs checkpoints De bussen moeten langs checkpoints van de Taliban, die mensen niet doorlaten als ze niet de juiste gegevens hebben. Een Afghaans-Nederlandse tolk aan boord vertelt hoe paniek ontstond toen de Taliban bij een checkpoint de bussen niet wilden doorlaten, simpelweg omdat niemand had gemeld dat er bussen kwamen. Hij stapte uit en ging tegen alle instructies in in gesprek met de strijder. Die wilde weten hoeveel mensen aan boord waren en wat de kentekens van de bussen waren. Hij belde met het crisiscentrum. „Die had men niet. Ik had gedacht dat er goed contact was met de ambassade en het crisiscentrum, maar dat was er niet.” Uiteindelijk weet de tolk de boel vlot te trekken. Een zegen, want Nederlandse militairen staan pas enkele barrières later klaar. „Dit was heel slecht geregeld. Waar waren die 62 militairen? Als wij niet met de Taliban waren gaan praten, was het niet gelukt. Het crisisteam zei al: ’Ga maar terug naar de ambassade voor een nieuwe poging morgen.’ Maar dan was het te laat geweest.” Buitenlandse Zaken wil niet op die verhalen reageren, omdat de bus-evacuatie een operationeel vraagstuk is. Maar zonder onze bondgenoten was het niet gelukt, klinkt het. „Het contact met de bondgenoten was veelvuldig en belangrijk, en is dat nog steeds”, aldus de woordvoerster. Hoop op veilige aftocht Over welke afspraken er gemaakt zijn met de Taliban, wilde de woordvoerster zondagmiddag niets kwijt wat verder gaat dan wat in een Kamerbrief over Afghanistan staat. In die brief staat dat contacten met de nieuwe leiders van het land ’noodzakelijk’ kunnen zijn om Nederlandse belangen te behartigen. Later op de avond bleek er sprake van een deal tussen de Taliban en de Verenigde Staten, waarmee er voor de achterblijvers toch nog hoop bestaat op een veilige aftocht uit Afghanistan. Dat akkoord zou voor de achterblijvers een laatste redmiddel kunnen betekenen.

Nederlands vluchtplan uit Kabul vol missers

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Komende jaren meer oplaadpunten in Europa tegen ’laadstress’

Spanning loopt hoog op bij bouwer reuzenbatterij: keiharde strijd om aandelen

Noorse wapenproductie voor Oekraïne vertraagd door TikTok

Cubanen stemmen vooral met hun voeten