Niet bepalen, wel betalen

Een derde van de Nederlanders wil nul euro aan klimaatbeleid betalen, zo blijkt uit de representatieve enquête onder de Nederlandse bevolking in opdracht van De Telegraaf. Nog eens een derde van alle kiezers vindt maximaal een tientje per maand wel genoeg. De bereidheid om een persoonlijke financiële bijdrage te leveren, is sowieso klein. Drie op de tien kiezers willen wel betalen. Maar bijna vier op de tien weigeren. De tegenstand bestaat vooral onder stemmers van PVV en Forum voor Democratie (FvD,) maar ook bij SP. Maar liefst de helft van alle SP-stemmers wil de knip niet trekken. Hoewel voor de meeste kiezers van GroenLinks klimaatbeleid het belangrijkste thema is, zijn ook zij redelijk klimaatzuinig. Voor de helft van hen houdt het dus wel op bij tien euro extra per maand. De onwetendheid over de kosten, die velen rauw op hun dak kan vallen, komt bovenop het gevoel dat de mening van de burger in het klimaatbeleid er niet toe doet. „Er heerst een breed gedragen gevoel dat men niet voldoende te zeggen heeft gehad”, concludeert ook onderzoekersleider Sjoerd van Heck van marktonderzoeksbureau Ipsos. „We hebben dit niet eerder op deze manier onderzocht.” Klimaatakkoord De Telegraaf komt met de opmerkelijke uitkomsten vlak voordat de Haagse planbureaus de doorrekening publiceren van het concept-klimaatakkoord dat is opgesteld onder leiding van VVD-coryfee Ed Nijpels. Op uitnodiging van Den Haag bogen meer dan honderd organisaties zich over plannen om de uitstoot van broeikasgassen per 2030 met 49% te verlagen ten opzichte van 1990. Nijpels hield ook bijeenkomsten in het land, waarin hij onrust over de kosten probeerde te sussen. „Ze moeten voor alle huishoudens te dragen zijn.” Over de verdeling van die kosten liet hij zich niet uit. De gemiddelde Nederlander voelt: wij zijn niet gehoord. Dat wil niet zeggen dat burgers zich geen zorgen maken over klimaatverandering. Ruim zes op de tien Nederlanders zien de aardse opwarming als problematisch. De grootste zorgen bestaan onder linkse kiezers, maar het speelt ook onder de achterban van FvD. Een op de drie ondervraagden die op FvD wil stemmen, vreest de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland. Vier op de tien Nederlanders vinden het goed dat er een concept-klimaatakkoord ligt. Van Heck: „De meeste Nederlanders vinden klimaat belangrijk. Maar zodra je vraagt naar specifieke maatregelen, begint het uit elkaar te lopen. De oude links-rechtsverdeling in de politiek komt dan boven. Kiezers van partijen als GroenLinks, D66 en de PvdA zijn in meerderheid voorstander, maar de achterban van PVV en FvD heeft daar minder zin in.” Dat geldt zowel bij verlaging van de maximumsnelheid als de invoering van een vleestaks. Nederlandse huizen gasloos maken heeft ook voorstanders op links en tegenstanders op rechts. Maar de regeringspartijen VVD en CDA bevinden zich hier in een lastiger situatie, merkt onderzoeker Van Heck op. „Kiezers van VVD en CDA zitten ertussenin.” Bij het CDA zijn de voor- en tegenstanders zelfs even talrijk. „Met zo’n verdeelde achterban is het voor politici lastig opereren.” Alleen onder CDA-stemmers bestaat steun om koopzondagen af te schaffen. Kernenergie Maatregelen die verder van de burger af staan, zijn populairder. Zo is er ruime steun voor meer windmolens, het sluiten van kolencentrales, een CO2-heffing voor bedrijven, en de inzet van meer kernenergie. Dat laatste is voor een partij als GroenLinks geen optie, en ook D66 ziet dat niet zitten. VVD-leider Klaas Dijkhoff loopt daarentegen wel warm voor kernenergie. „Als andere partijen zeggen dat ze dat niet willen, ga ik niet belachelijke andere dure maatregelen nemen die die doelen wel halen maar intussen de portemonnee van mensen hard raken.” Toch mocht de nucleaire sector niet meepraten aan de klimaattafels. Dat ’we’ wel weg moeten van fossiele brandstoffen in de energietransitie, is voor de meeste burgers zonneklaar. „Daar zijn Nederlanders wel een voorstander van”, concludeert Van Heck. Alleen onder de achterban van FvD niet. Daar heeft een grote minderheid moeite met kolenstroom inruilen voor elektriciteit uit wind. Dat kernenergie en de CO2-heffing in het concept-klimaatakkoord van Nijpels niet voorkomen, beschouwt de Ipsos-onderzoeker als een reden waarom de burger zich vergeten voelt in de klimaatdiscussie. „Onlangs kwam naar buiten dat een CO2-heffing aan de klimaattafels eigenlijk niet is overwogen. Dit voedt natuurlijk het idee onder de bevolking dat zij tot nu toe niet goed betrokken is. Burgers zien beide opties wel degelijk als wenselijk.” Kosten De kosten van klimaatbeleid blijven precair. De zorgen om de financiering bestaan zowel onder links als rechts. Drie op de vijf 55-plussers vinden dat de politiek te weinig rekening houdt met de effecten op hun portemonnee, tegen één op de drie jongeren. Opvallend: burgers die zeggen op GroenLinks te stemmen zijn zelfs het meest bezorgd. Van Heck: „Eén mogelijke verklaring is dat zij het klimaatbeleid wel heel graag willen, maar zien dat door deze kostendiscussie de benodigde steun afkalft.” Nederland gidsland dan? De bevolking voelt er weinig voor. Vier op de tien ondervraagden moeten daar zelfs niets van hebben. Een ruime meerderheid (65%) erkent dat de Nederlandse invloed op de wereldwijde klimaatverandering überhaupt gering is. Jongeren vinden vaker dan ouderen dat ons land wereldwijd het goede klimaatvoorbeeld zou moeten geven (32% van de jeugd, 18% van de ouderen). Ook hoogopgeleiden onderschrijven vaker de gidsrol dan laagopgeleiden: 36% tegen 16%. Van Heck: „Die gidsrol is wel een riskant issue voor de politiek. De oproep klinkt geregeld in Den Haag. Maar in de samenleving is er weinig steun voor.” De gegevens van dit rapport zijn gebaseerd op een online-onderzoek van 22 tot en met 25 februari onder een representatieve steekproef van 1026 stemgerechtigde Nederlanders, op basis van de huidige partijvoorkeur. Groenzucht te gortig Nederlanders staan helemaal niet zo pal achter het klimaatbeleid als de verdedigers van de ambitieuze plannen suggereren. Uit het onderzoek van Ipsos komt naar voren dat maatregelen voor een klimaatneutrale samenleving zelfs voor een aanzienlijke groep linkse, groene stemmers te voortvarend zijn. Enkele aspecten uitgelicht. Vlees Meer dan de helft van de Nederlanders heeft geen trek in een belasting op vlees. Saillant is dat het niet alleen de kiezers van de rechtse partijen zijn die willen dat hun gehaktbal, speklapje en blinde vink betaalbaar blijven. Ook een groot deel van de kiezers van D66 en GroenLinks wil niet extra lappen voor zijn of haar karbonaadje, terwijl het van oorsprong toch een helgroen belastingplannetje is om de kostprijs omhoog te stuwen. Als het aan de overheid ligt, eten we de komende decennia minder vlees, en de meest logische uitkomst is dat het duurder wordt gemaakt. Maar de burger laat zich duidelijk nog geen vegahap in de mond duwen. Gasloos Het gasloos maken van huizen, als manier om fossiele brandstoffen te weren, kent meer tegenstanders dan voorstanders. Vooral aanhangers van rechtse partijen zien het niet zitten om de gaskraan dicht te draaien. Opvallend genoeg wil één op de vier kiezers van D66 evenmin van het gas af. Begin vorig jaar noemde fractievoorzitter Rob Jetten, toen nog Kamerlid, het ’van de zotte’ dat bijna al onze huizen nog met aardgas worden verwarmd en dat nieuwbouwwoningen nog moeten worden opgeleverd met een gasaansluiting. Maar zo eensgezind is zijn achterban dus niet. Dat geldt ook voor SP en PvdA. Bedrijven De regeringscoalitie twijfelt, maar als het aan de burger ligt, komt de veelbesproken CO2-heffing er zo snel mogelijk. Kiezers zijn het eens met de stelling ’de vervuiler betaalt’, en dat is volgens hen toch vooral het bedrijfsleven. Een meerderheid vindt het reëel dat ondernemingen, ongeacht het effect op werkgelegenheid, een heffing betalen gerelateerd aan de hoeveelheid CO2 die ze uitstoten. Deze opvatting overheerst bij kiezers van alle politieke partijen. Het meest bij de PvdA, maar ook bij een meerderheid van de VVD-stemmers. De linkse oppositie wil de regering dwingen tot invoering van een CO2-heffing. Maximumsnelheid Niet meer zoevend over de snelweg om zo onderweg minder CO2 uit te stoten? Nee, er zijn meer kiezers die nog steeds liever het gaspedaal ietsje dieper indrukken dan kiezers die voor het klimaat op de rem gaan staan. Toch lijkt bijna een derde van de ondervraagden wel bereid langzamer te rijden. Aanhangers van GroenLinks en PvdA zijn in meerderheid vóór een lagere maximumsnelheid en ook veel CDA’ers zien een beetje minder haast wel zitten. De weerstand tegen langzaam rijden is het sterkst onder de aanhang van FvD en VVD. Bij de PVV is dat percentage lager. Ongeveer een derde heeft geen mening: wellicht reizen zij per trein. Kernenergie De bereidheid om te investeren in kernenergie is onder de Nederlandse kiezer veel groter dan linkse leiders zoals Rob Jetten doen geloven. Aanhangers van rechtse partijen zijn het meest enthousiast, maar ook de linkse kiezer is ervoor te porren. Bijzonder, want de D66-leider hamert juist op hernieuwbare energie als wind en zon, ofwel ’energie zonder kernafval achter te laten voor toekomstige generaties’. Daarmee predikt hij overduidelijk niet wat zijn achterban verlangt. Minder dan een op de tien D66-aanhangers is tegen nucleaire energie.