’We moeten helemaal niet terug naar de natuur’

Neem Fritz Haber en Norman Borlaug. „Bijna niemand kent die namen”, zegt filosoof Jaffe Vink (68). „Terwijl zij beslissend zijn geweest in de strijd tegen honger.” De Duitse chemicus Haber vond kunstmest uit, wat wereldwijd leidde tot een enorme verhoging van de voedselproductie. Wetenschapsjournalist Hidde Boersma (39): „Dankzij kunstmest zijn naar schatting 2,7 miljard mensen van de hongerdood gered.” Borlaug won in 1970 de Nobelprijs voor de Vrede omdat hij erin was geslaagd gewassen zodanig te veredelen dat de tarweoogsten in India en Pakistan bijna verdubbelden. Rijstoogsten in China en Indonesië stegen eveneens spectaculair. Die toename van voedsel wordt de ’Groene Revolutie’ genoemd. Boersma: „Als je in 1900 had gezegd: we gaan 6 miljard mensen voeden, was je voor gek verklaard.” Samen met nog drie ’optimisten’ – cultuurfilosoof Sebastien Valkenberg (41), de Vlaamse filosoof Maarten Boudry (35) en wetenschapsjournalist Marco Visscher (43) – richtten Vink en Boersma de Bende van de Vooruitgang op. Het gezelschap wil in zalen in het hele land het publiek in een revue-achtige setting wijzen op de ongehoorde successen van technologie en wetenschap. Dat verhaal van de Vooruitgang is nog heel recent. Vink: „Tweehonderdduizend jaar dwaalde de mens over de steppe en leefde vervolgens duizenden jaren in plaggenhutten. Vanaf 1600 zie je de opkomst van de moderne natuurwetenschap en pas sinds twee eeuwen gaat het allemaal razendsnel. Dat is minder dan een lichtflits.” Van de steppe naar Silicon Valley: waarom zou die duizelingwekkende ontwikkeling stoppen? De Bende doet lacherig over doemdenkers die, aangevuurd door Greta Thunberg, voorspellen dat de aarde binnenkort vergaat als we niet ’luisteren naar de natuur’. Sebastien Valkenberg: „We moeten helemaal niet ’terug naar de natuur’. Dat is een rare romantische gedachte.” Vink: „De natuur is vaak juist heel wreed.” Valkenberg: „ Oplossingen zitten in slim zijn. Niet in het kleinschalige, zogenaamd pure boerenbedrijf, maar in verdere intensivering van landbouw. Hightech: de boer achter de computer. Niet wind en zon, maar kernenergie.” Marco Visscher: „Mensen denken dat windmolens en zonnepanelen deel zijn van de natuur. Wat is er natuurlijker dan zon en wind? Maar kernenergie is veel effectiever, schoner en superveilig.” Boersma: „Kernenergie levert de meeste energie op en gebruikt de minste oppervlakte.” En dat schadelijke kernafval dan? Boersma: „Er is maar heel weinig afval en daar wordt bovendien betrouwbaar mee omgegaan. We slaan het op en waarschijnlijk kunnen we het nog hergebruiken ook.” Visscher: „Er is nog nooit iemand doodgegaan aan de blootstelling aan kernafval.” Ongemak Er bestaat een breed en vaak irrationeel maatschappelijk ongemak met de moderne samenleving en techniek, constateren de Bendeleden. Hidde Boersma: „Het is een trend: wantrouwen tegen vaccinatie, angst voor genetische modificatie. De regelgeving van de Europese Unie tegen genetische modificatie, bijvoorbeeld, dat is gewoon achterlijk.” Ze besloten om gezamenlijk de strijd aan te gaan met het obscurantisme van de doemdenkers. „Op een luchtige manier”, legt Vink uit. „Niet van dat zwaarmoedige. Korte sketches en monologen, filmpjes en ook een dansje.” Ter illustratie hebben ze gebruiksvoorwerpen meegenomen waarmee ze hun vooruitgangs-betoog willen onderstrepen. Zoals: een broodrooster. Marco Visscher: „Het broodrooster is bij uitstek een voorbeeld van samenwerking en vooruitgang. Dit gebeurt er als ideeën seks hebben. Hierin zitten wel vierhonderd verschillende onderdelen, soms komen ze uit de bodem, soms zijn ze in een laboratorium gemaakt, dan weer in een fabriek. Samen vormen ze een simpel gebruiksvoorwerp dat wel twintig jaar mee kan, waar enorm veel kennis in zit en dat niemand in z’n eentje in elkaar kan zetten.” Hidde Boersma heeft een ’grote genetisch gemodificeerde namaak-mug’ besteld, waarmee hij een interessant verhaal uit Burkina Faso wil illustreren. „Wereldwijd maakt malaria jaarlijks nog altijd 400.000 slachtoffers, vooral in Afrika, onder wie veel kinderen. Vrouwtjesmuggen geven de ziekte door. Wetenschappers hebben het dna van de malariamug zo weten te modificeren dat zij alleen nog mannelijke nakomelingen leveren. De hoop is dat hierdoor malaria in de regio zo goed als uitsterft.” Ook in dit geval klinkt kritiek. Van mensen die zich zorgen maken over de ’biodiversiteit’ tot critici die achter elke vorm van genetische modificatie een Hitleriaans ’Herrenrasse’ ontwaren. Boersma: „Terwijl dit juist een zegen is voor sub-Sahara Afrika. Dan sterft er een muggensoort uit, nou en? Er zijn er nog meer dan genoeg.” Polder Het zou mooi zijn als ze de waardering kunnen aanwakkeren voor de ’technologische cultuur’, zegt Boersma: „We zijn dankzij de techniek welvarender, gezonder, mobieler en beter geïnformeerd, maar zelfs in de politiek zie ik geen partijen die het vooruitgangsgeloof uitdragen.” Sebastien Valkenberg haalt een pak Campina-vla tevoorschijn met daarop de afbeelding van een boer voor een koe in z’n weiland. „Zo’n bedrijf gaat helemaal mee in dat nostalgische, groene denken. Maar dit beeld heeft niks te maken met het huidige boerenbedrijf.” Vink: „Voedselzekerheid danken we aan moderne technologie. Laat dat zien als zuivelbedrijf: Silicon Valley in de polder. Niet een plaatje uit de tijd van Ot en Sien.”