Grenzeloze ambitie Timmermans leidt tot comeback PvdA

„Fransie Timmermans - la la la.” Op de uitslagenavond van de PvdA zet de door winst overvallen achterban een spontane meezinger in om de lijsttrekker van de Europese verkiezingen te eren. Het is de avond van Frans Timmermans; hij heeft de verkiezingen voor de PvdA gewonnen. Het feestvarken zelf ontbreekt, de ’Spitzenkandidaat’ is op campagne in Spanje. Daarom mag in het krappe Haagse cafézaaltje Lodewijk Asscher met de eer strijken. „Wat een bizarre comeback!”, glundert de partijleider onder luid gejuich. In het feestgedruis wordt bijna vergeten dat niet hij, maar de verloren zoon Timmermans de partij weer op de kaart heeft weten te zetten. Het is een mooi wapenfeit voor de Limburger die al sinds zijn komst naar Den Haag in 1998 hogerop probeert te komen. Eerst als Kamerlid, daarna als staatssecretaris, als minister en als eurocommissaris. Altijd zoekt de kleinzoon van Limburgse mijnwerkers naar een hogere trede op de politieke ladder van macht en aanzien. Die van PvdA-leider en minister-president zijn vooralsnog onbetreden. Maar blijft dat zo? Grenzeloos Timmermans’ ambitie staat in de PvdA al ruim twee decennia breed bekend als grenzeloos, net als overigens zijn ijdelheid. Zijn talenknobbel is even indrukwekkend als koket; de voormalig diplomaat mag er graag mee pronken. Als hij in 2007 zijn Kamerlidmaatschap inruilt voor het staatssecretariaat van Europese Zaken, wordt zijn partijgenoot Bert Koenders minister, net een treetje hoger. Dat knaagt. Hun verstandhouding groeit uit tot een koude oorlog op het departement; de twee blijken elkaar niet meer te spreken. De strijdbijl oogt inmiddels begraven. Koenders spreekt nu van ’een prachtcampagne van Frans’. „We komen van ver, maar de PvdA is terug”, meent de oud-minister. Bedreiging Toch beperkt de beladen relatie met Timmermans zich niet alleen tot Koenders. Het heeft vaak geschuurd tussen hem en zijn partij. „Je mag hem of je mag hem niet. Dat geldt ook binnen de PvdA”, zegt oud-Kamerlid Lutz Jacobi. Partijgenoten wijzen er op dat Timmermans’ ijdelheid en ambitie, een gevoel van miskenning en geldingsdrang camoufleren. Zelf claimde hij als staatssecretaris te zijn kort gehouden door partijleider Wouter Bos, omdat die hem als te grote bedreiging zou zien. Een gooi naar het fractievoorzitterschap mislukte dan ook. PvdA-politici weten nog goed hoe Timmermans na de val van Balkenende IV van staatssecretaris weer Kamerlid werd. Hij eiste de buitenland-portefeuille op, maar die kreeg hij niet. Wat er toen gebeurde, toonde aan hoe ver Timmermans is bereid te gaan om zijn persoonlijke doelen te bereiken. „Hij zei: ’Nou, dan doe ik gewoon niks.’ Echt, die heeft een half jaar niks gedaan. Ik vond het een rare vertoning”, vertelde PvdA-coryfee Ronald Plasterk in een interview met de Volkskrant in 2016. Later zet Timmermans opnieuw kwaad bloed, wanneer een mail uitlekt waarin hij partijleider Job Cohen aanpakt. Het betekent het begin van het einde voor de PvdA-voorman. Ook wordt geopperd dat Timmermans zelf de baas van de PvdA wil worden. Dat gebeurt niet. Samsom Cohens opvolger wordt Diederik Samsom en die promoveert Timmermans vervolgens tot minister van Buitenlandse Zaken. Twee jaar later verkast de Limburger naar Brussel om eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie te worden. Een prominente baan voor de Nederlander, maar nog steeds niet de absolute top. Jean-Claude Juncker wordt immers de voorzitter; Timmermans speelt de tweede viool. Op PvdA-bijeenkomsten zien ze Timmermans niet meer. Het gaat slecht met de partij, maar de eurocommissaris houdt zich afzijdig. Langzaam maar zeker wordt duidelijk waarom; Timmermans wil weer een stapje hoger: voorzitter van de Europese Commissie worden. De PvdA vaart er nu wel bij, net als de sociaaldemocraten in Europa. „Frans maakt goede kans om in nog veel meer landen te winnen”, denkt PvdA-prominent Sharon Dijksma. „Maar het vertrouwen in de PvdA is broos en we moeten bescheiden blijven”, waarschuwt ze haar partij. Dat één zwaluw nog geen zomer maakt, ziet ook oud-minister Ronald Plasterk. „Ik ben veertig jaar lid van de PvdA, heb hoogte- en dieptepunten meegemaakt. Ik hoop dat de trend omhoog zich doorzet.” Asscher Ook Job Cohen is voorzichtig, want ziet nog niet dat de electorale aantrekkingskracht van Timmermans automatisch voor de landelijke PvdA zal gelden. „Lodewijk Asscher heeft nog twee jaar. De vraag is of hij zijn vicepremierschap tijdens het kabinet-Rutte II voldoende van zich af weet te schudden.” Zo wordt onbedoeld onderstreept dat Timmermans iets is gelukt dat de huidige partijtop nog niet voor elkaar heeft gekregen; een geloofwaardige overwinning die de comeback van de PvdA laat zien. Dat kan nog interessant worden, op het moment dat Timmermans achter het net vist bij zijn gooi naar het leiderschap van de Europese Commissie. Neemt hij dan genoegen met een troostprijs? Het zou tegen zijn aard in gaan. Een terugkeer naar Den Haag ziet Cohen niet meer gebeuren voor Timmermans: „Nee, hij is zo duidelijk aan Europa verbonden, dat zou kiezersbedrog zijn.” Wederopstanding Maar oud-Kamerlid Jacques Monasch is er nog niet zo zeker van wat Timmermans op zo’n moment zou doen. „Blijft hij dan in het Europees Parlement of zegt hij ’sorry ik heb mijn baantje niet gekregen dus ik vertrek’? Misschien denkt hij nu: dit smaakt naar meer en gaat hij de strijd aan met Asscher.” Daarmee legt Timmermans’ oud-collega de vinger op de zere plek; het is immers de partijleider die voor de wederopstanding in Nederland moet zorgen. En de PvdA heeft een historie van korte houdbaarheidsdata voor haar leiders. De PvdA-voorman roept sinds gisteren dat het kabinet Timmermans gelijk moet voordragen als Europees Commissievoorzitter. Zo doet Asscher niet alleen zijn uiterste best om de hoofdprijs voor Frans Timmermans te claimen; ook kan hij zo voorkomen dat hij ooit nog eens op een verkiezingsavondje ’Fransie Timmermans la-la-la’ moet zingen...