Hoe houdbaar is positie Marijnissen en Meyer nog?

„We hebben niet de juiste snaar geraakt om mensen te overtuigen voor ons te kiezen.” Op de vaststelling van Lilian Marijnissen na de desastreuze uitslag van de Europese verkiezingen, waarbij de SP z’n twee zetels verloor, valt weinig af te dingen. Toch geeft zij nog weinig blijk van zelfinzicht. Terwijl het nog maar twee maanden geleden is dat haar partij de Provinciale Statenverkiezingen verloor. Dat zorgt ervoor dat de SP vandaag van de 9 zetels in de Eerste Kamer slechts 4 overhoudt. Marijnissens reactie: „Dit waren niet onze verkiezingen.” Ze wees naar de lage opkomst die de partij parten speelde, de opkomst van Forum voor Democratie als vertolker van de proteststem. SP-thema’s als pensioen, betaalbare zorg en goedkoop wonen, gingen deze campagne te weinig over de tong. Ook nu wijzen Marijnissen en partijvoorzitter Ron Meyer in een gezamenlijke verklaring naar de lage opkomst. „De eerste onderzoeken laten zien dat vooral juist SP-stemmers thuis zijn gebleven. De helft van de mensen die een paar weken geleden nog SP stemde, is nu niet gaan stemmen. Daarnaast blijkt dat de niet-stemmers bijna allemaal geen vertrouwen of interesse in de Europese politiek hebben.” Typerend, vindt Rotterdams fractievoorzitter Aart Zevenbergen die reactie. „Het ligt aan iedereen, behalve aan de SP.” Hij wijst daarbij vooral naar partijvoorzitter Meyer, die hij verantwoordelijk houdt voor de ’populistische koers’ in de campagne. Toppunt daarvan was het spotje waarin eurocommissaris Timmermans werd neergezet als machtsbeluste veelvraat. Het leidde tot afkeurende reacties in de eigen achterban. Zevenbergen: „In Nederland en in heel Europa is het populisme op z’n retour, en waarvoor kiest doet de SP? Hoppa, populisme. Dat het niet werkt, kan geen verrassing zijn.” Ferrari Bij de vorige verkiezingen kwam Lilian Marijnissen vooral in de picture met het nieuws dat ze een nieuwe minnaar had. Een sportpresentator, die ze leerde kennen bij haar geliefde club Feyenoord. Het stel maakte het nieuws zelf bekend. De blonde Brabantse reed ook een nieuwe auto, een rode Ferrari, waarin ze BN’ers meenam voor een ritje. De filmpjes daarvan verschenen op YouTube. In de eerste aflevering van Formule L, zoals de serie heette, zat op de bijrijdersstoel Peter van der Vorst. Hij vertelde hoe de Nashvilleverklaring hem had gekwetst en dat hij nog onder Henk Krol bij de Gay Krant had gewerkt. Meer politiek kwam er niet langs. SP-strijdpunten als ongelijkheid bleven onbesproken. Wel merkte de nieuwe RTL-baas op dat hij zo’n lawaaierige sportwagen niet echt bij de SP vindt passen. „Patserig.” Ondanks de brede basis als ledenpartij en het onmiskenbare talent in de Tweede Kamerfractie, staat de SP er slecht voor. Sinds de partij onder Emile Roemer in 2012 in de peilingen de 38 zetels aantikte, gaat het neerwaarts. De huidige 14 zetels van de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017 waren een tegenvaller, zeker gezien de 29 zetels die de PvdA verloor. Van de 25 zetels die de partij onder leiding van Jan Marijnissen in 2006 haalde, kunnen de socialisten tegenwoordig alleen maar dromen. Zorgfonds? Nog even was er een opleving toen Marijnissen junior in december 2017 de partijleiding overnam van Roemer. Maar de gemeenteraadsverkiezingen die op haar machtsgreep volgden, waren een teleurstelling. In de landelijke peilingen staat de SP al maanden tussen de 10 en 13 zetels. Een slechte score voor een linkse partij die oppositie voert tegen een impopulair, centrumrechts kabinet. De partij is weinig zichtbaar en weinig relevant. In het debat over het faillissement van het Slotervaartziekenhuis was het vooral PVV-Kamerlid Fleur Agema die zich liet gelden. Overduidelijke overwinningen, zoals het dichtdraaien van de Groningse gaskraan en het overeind houden van de dividendbelasting, moest de SP delen met concurrenten. Waar is het eigen verhaal? Van het Nationaal Zorgfonds, het belangrijkste SP-strijdpunt richting de laatste Kamerverkiezingen, horen we weinig meer. Partijvoorzitter Ron Meyer wijst op de nieuwe organisatie Tijd voor Rechtvaardigheid: „Voor iedereen die Rutte zat is en zijn woede wil omzetten in moed.” Daar hebben zich al 20.000 mensen voor aangemeld. Zo’n 85 procent is geen lid of stemde zelfs niet eens, zegt Meyer. Naast dit ’lidmaatschap-light’ groeit het aantal leden volgens hem ook met „vele honderden. Zoveel dat we ze amper allemaal kunnen bellen.” Dat kan niet verhullen dat de partij in crisis verkeert, zegt hoogleraar politicologie Gerrit Voerman. „De crisis van de SP is de crisis van links. De linkse partijen hebben nu in de Kamer gezamenlijk minder zetels dan de PvdA voor 2017 in haar eentje.” Ook de ’dubbele strategie’ breekt de partij op. Voerman: „Aan de ene kant zijn ze nog populistisch en staan ze buiten de politieke orde. Aan de andere kant willen ze dolgraag besturen.” Immigratie Volgens opiniepeiler Maurice de Hond hebben de socialisten nog een structureel probleem. „De SP spreekt zich vooral uit over sociaaleconomische onderwerpen en is er voor de mensen die het minder hebben. Maar die kiezers gaan ook naar de PVV, FvD en 50Plus. En wat die kiezers ook belangrijk vinden, een streng immigratiebeleid, levert de SP juist niet.” „We hebben een genuanceerd migratiestandpunt”, zegt Kamerlid Mahir Alkaya. „Wij zijn tegen het stimuleren van arbeidsmigratie, want dat is meer in het voordeel van werkgevers dan van werknemers. Voor kwetsbare vluchtelingen moeten we barmhartig zijn. We willen dat mensen kansen krijgen, maar de oplossing is niet: iedereen moet maar hierheen komen.” Het is soms ’frustrerend’ dat dergelijke genuanceerde standpunten minder aandacht krijgen dan de extreme, bekent Alkaya. Onder Marijnissen is de SP niet langer categorisch tegen migratiedeals naar voorbeeld van de afspraken tussen de EU en Turkije, maar het lijkt erop dat de partij daar liever niet over praat. Dat is het probleem, zegt De Hond. „Een duidelijke koers ontbreekt.” Hetzelfde geldt voor het EU-standpunt. De SP laat weliswaar een EU-kritisch geluid horen, maar dat steekt bleek af bij het Nexit-pleidooi van FvD en de pragmatische pro-Europakoers van de centrumpartijen. De SP heeft redelijk vastomlijnde standpunten en een tamelijk vaste schare kiezers - de 10 tot 15 zetels inderdaad, zegt Eric Smaling, voormalig Eerste en Tweede Kamerlid, nu lijsttrekker voor Provinciale Staten Noord-Holland. „Soms kun je een golf pakken waarbij je opeens ook een hoop mensen van buiten je achterban weet te verleiden. Het lukte onder Jan Marijnissen in 2006 en het leek even te lukken bij Roemer in 2012. Met de huidige golf van onvrede en weerzin tegen het politieke systeem, zoals met de Gele Hesjes in Frankrijk, is het interessant om je af te vragen of er weer zo’n kentering gaande is.” ’Heel vervelend’ Dat desondanks opnieuw verkiezingen zijn verloren, is natuurlijk ’heel vervelend’, bekent Smaling. „We hebben gekozen voor een manier van campagnevoeren die niet is aangeslagen. We moeten in de spiegel kijken en analyseren waar dit is fout gegaan.” „Het zit veel dieper dan de campagne”, zegt Kamerlid Sandra Beckerman. Het ligt volgens haar niet aan de campagne: „Ik denk dat wij een groter probleem hebben.” Maar ze denkt dat haar partij zich uiteindelijk terug kan knokken. Het wegsturen van de partijleiding is in elk geval niet de oplossing, vindt Beckerman. „Het is heel pijnlijk als je verliest en dan meteen het hoofd van iemand vraagt. Winnen doe je samen en verliezen doe je samen.” Het heeft tijd nodig, zo luidde de bezweringsformule de afgelopen tijd bij de SP. Begon Pechtold bij D66 niet ook met een gedecimeerd driemanschap in de Kamer voordat hij de weg omhoog hervond? En begon Rutte als partijleider ook niet met een VVD in crisis? „Lilian is nog maar net begonnen”, zegt Smaling. Bovendien: meteen de partijleider of partijvoorzitter Ron Meyer wegsturen, dat zou ’paniekerig’ overkomen. ’Hij luistert niet’ Aart Zevenbergen denkt daar anders over. „Als je verantwoordelijk bent voor de ene na de andere verkiezingsnederlaag, dan moet je je afvragen of je aan kunt blijven.” Hij wijst daarbij vooral naar Meyer. „Hij luistert gewoon niet. Ik zit hier al een tijdje, en Rotterdam is toch geen onbelangrijke stad. Ik heb de man nog nooit gezien. Dat is toch erg? Er zijn mensen afhankelijk van het fatsoenlijk sociale geluid van de SP. Die mensen laat hij in de steek.” En Marijnissen? „Een schat van een mens. Maar ook zij kan geen potten breken.”