EU laat zich inpakken door Britten

Deze onzekerheid over een nieuwe handelsrelatie tussen de EU en de Britten pakt slecht uit voor het Europese bedrijfsleven. Daarom moet de EU zich niet langer laten ringeloren door het VK, maar nu al aangeven dat de EU handel gaat drijven op basis van het WTO-model en dat de onderhandelingen daarover snel gestart kunnen worden en snel afgelopen zijn.

Brexit

De afgelopen maanden werd het economische nieuws in Europa beheerst door de Britse keuze om uit de EU te treden. Volgens de aanvoerders van ’Leave’, Boris Johnson en Nigel Farage, was de Brexit een keuze voor vrijheid en onafhankelijkheid, maar ook voor meer economische groei, banen en welvaart. De Brexiteers beloofden de kiezers dat het VK buiten de EU zou uitgroeien tot een economische wereldmacht. De voorstanders van het EU-lidmaatschap, ’Remain’, probeerden dit sprookje door te prikken en waarschuwden voor lagere groei, verlies aan banen en minder welvaart. De aanvoerders van ’Leave’ deden deze waarschuwing af als bangmakerij en EU-propaganda. Veel kiezers geloofden dat.

De overwinning van ’Leave’ leidde op vrijdag 24 juni tot een aardschok op de aandelenmarkten. Een waardedaling van meer dan $1800 miljard (€1654 miljard) was het gevolg. Dit verlies is door het herstel van de beurzen weer ingelopen, maar veel bedrijven, pensioenfondsen en andere beleggers hebben blijvende schade opgelopen. Brexiteers kwamen toen feestvierend met de opvallende reactie dat de economische schade voor het VK meeviel. Maar nu kijken ze met verbijstering naar de desastreuze effecten, zoals de laagste stand van het pond ten opzichte van de dollar in meer dan dertig jaar, de bouwsector die is stilgevallen, bedrijven die het VK verlaten, maar ook waarschuwingen van pensioenfondsen voor lagere pensioenen. Daarnaast hebben de internationale kredietbeoordelaars de rating van het VK afgewaardeerd, verlagen banken de spaarrente en is Londen getroffen door de grootse daling van huizenprijzen in zeven jaar.

De Britten merken vooral tijdens het winkelen de impact van het naderende vertrek uit de EU. Het pond is sinds het EU-referendum met ongeveer 10% gedaald ten opzichte van de euro en met 12% ten opzichte van de dollar. Dit heeft geleid tot stijgende de prijzen van importartikelen: van groente en fruit tot kleding en elektronica. Vorige maand was er bovendien sprake van een historisch sterke daling van het consumentenvertrouwen in het VK. De grootste sinds maart 1990. Volgens onderzoeksbureau Markit is het vertrouwen van de Britse ondernemers sinds de Brexit ingeklapt. Het aantal nieuwe orders van bedrijven liet in juli de grootste maandelijkse daling zien sinds 1998. Koopjesjagers onder de toeristen zijn weliswaar een lichtpuntje. Maar de voordelen van het lagere pond voor de export en het toerisme wegen bij lange na niet op tegen de nadelen.

Zonnige toekomst?

Begin deze maand presenteerde de Bank of England een prognose die aangeeft dat de Britse economie in 2017 met slechts 0,8% zal groeien, terwijl vóór de Brexit-keuze werd uitgegaan van een groei van 2,3%. In het slechtste scenario van de centrale bank zullen 250.000 Britten hun baan verliezen. Daarom wil de Bank of England met een steunpakket de Britse economie overeind houden.

Hoewel harde cijfers na de Brexit (voorlopig) wijzen op het gelijk van ’Remain’, menen de Brexiteers dat er sprake is van een tijdelijk dip die straks wordt goedgemaakt als het VK volledig onafhankelijk is van de EU: na het zuur komt het zoet, zo houden ze vol. Steeds minder Britten geloven daarin. Tijdens de campagne kondigde het Brexitkamp aan dat het VK bij winst van Leave zo snel mogelijk uit de EU zou treden. Deze procedure wordt waarschijnlijk pas gestart in 2017. Het nieuwe Britse kabinet van Theresa May zegt meer tijd nodig te hebben en zoekt nog naar een goede onderhandelingsstrategie. Ze moet daarbij rekening houden met de eisen van de stemmers voor een Brexit. Die willen na het vertrek uit de EU dat Brussel geen enkele invloed meer heeft op de Britse regelgeving. Deze eis betekent dat het VK bij de onderhandelingen geen handelsregelingen kan kopiëren die de EU met landen als Noorwegen en Zwitserland heeft. Deze landen zijn gebonden aan EU-wetgeving en hebben te maken met de zeggenschap van Brussel.

Als er binnen twee jaar na de officiële start van de onderhandelingen geen handelsakkoord is gesloten, vervalt voor de Britten de vrije toegang tot de interne EU-markt. De handel van en naar het VK met de EU zal dan niet stoppen, maar plaatsvinden onder voorwaarden van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Op basis van WTO-regels krijgt het land dan te maken met EU-importtarieven en -voorschriften die de handelskosten voor het Britse bedrijfsleven zullen verhogen, in veel gevallen met meer dan 10% ten opzichte van de huidige situatie. Ook de mogelijkheden voor de Britse financiële sector om binnen de EU actief te zijn, worden ingeperkt.

De uitkomst: WTO-regels

De WTO-regels pakken voor het VK ongunstig uit ten opzichte van het EU-lidmaatschap. Britse onderhandelaars willen daarom een betere handelsrelatie. De kans daarop is klein. Het VK heeft een zwakke onderhandelingspositie. De EU-onderhandelaars vertegenwoordigen het grootste handelsblok van de wereld en de VK-onderhandelaars een relatief kleine Britse markt die voor de EU niet van cruciaal belang is. Een ruime meerderheid van de EU-landen heeft nauwelijks economische nadelen van het vertrek van de Britten. Eigenlijk alleen Nederland en Duitsland, maar die kunnen dat opvangen door andere handelsmarkten aan te boren. De meeste EU-landen vinden het niet erg dat deze irritante lastpak vertrekt en zijn er tegen het VK een afscheidscadeau mee te geven in de vorm van een gunstig verdrag. Er is nog een extra reden om daartegen te zijn: het is een stimulans voor de groei van anti-Europa partijen. Zo loopt Geert Wilders zich al warm voor een Nexit en zal zo’n verdrag zeker met gejuich ontvangen.

Onderhandelingen over een handelsverdrag vergen veel tijd; deskundigen gaan uit van vijf tot zeven jaar. Deze onzekerheid leidt bij bedrijven in het VK en de EU tot uitstel van investeringen. Daarom moet de EU nu eens daadkracht tonen en de Britten laten weten dat de handel tussen EU-landen en het VK na de Brexit zal plaatsvinden op basis van WTO-regels. Dat leidt tot korte onderhandelingen en zekerheid. Alle EU-landen en bedrijven kunnen daar dan hun beleid op baseren en dat is goed voor de groei van de EU-economie.