Kan de EU een vuist maken tegen Turkije?

De eisen zijn bescheiden: veroordeling van de Turkse inval in Noord-Syrië, een ’dialoog’ met Ankara voor een uitweg uit de crisis, het schorsen van wapenexport naar Turkije en ’wijzen op de mogelijkheden’ van persoonsgerichte sancties tegen de vechtersbazen van de inval. Ondanks de milde toon is de brief van tweehonderd Europarlementariërs onder aanvoering van VVD’er Malik Azmani aan EU-buitenlandchef Mogherini een unieke actie. Pittiger bovendien dan wat de Europese Commissie tot nog toe laat zien, vindt Azmani, die het EU-bestuur apathie verwijt richting Turkije. Op het matje „De boodschap dat de EU de inval afkeurt, is nog niet eens overgebracht”, zegt Azmani. „Waarom is de Turkse ambassadeur bij de EU nog niet op het matje geroepen?” Ook het kabinet, dat als eerste EU-land de Turkse ambassadeur ontbood, had een por van de Kamer nodig om uit z’n sluimerstand te komen. Een wapenembargo leek minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) vorige week niet zo kansrijk; ze zou eens kijken. Deze maandag en dinsdag gaat collega Blok (Buitenlandse Zaken) er toch voor pleiten als hij met zijn EU-collega’s samenkomt in Luxemburg. Het is nog de vraag of een EU-breed exportverbod voor wapens naar Turkije kansrijk is. Maar nu Nederland, Duitsland en Frankrijk al hebben aangekondigd zelfstandig zo’n wapenembargo in te stellen, is het begin gemaakt. Stevig gesprek Blok was aanvankelijk niet eens van plan deze vergadering bij te wonen waar Turkije en Brexit de agenda dicteren. Pas na eisen van de Kamer en een stevig gesprek in de ministerraad besloot hij de mini-Turkijetop voor te laten gaan en pas later aan te sluiten bij het staatsbezoek aan India. De bewindsman zal in Luxemburg namens Nederland ook pleiten voor sancties. Of Turkije daar werkelijk voor moet vrezen, is de vraag. Strafmaatregelen komen er pas als niet één van de 28 EU-landen dwarsligt. Hongarije bijvoorbeeld deinst ervoor terug na het dreigement van president Erdogan om 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen door te laten naar Europa. Aan de andere kant: de situatie is momenteel zó uitzonderlijk, en de dreiging van uitbrekende jihadisten uit de Koerdische kampen en nieuwe vluchtelingenstromen is zó dwingend, dat de EU deze keer misschien wel een vuist maakt. „We moeten ons niet laten chanteren”, vindt Azmani. Toch: nu het Syrische leger van dictator Assad oprukt naar het het noorden om de Turkse agressie tegen te gaan, maakt dat de appetijt om streng voor Turkije te zijn niet groter. Miljoenen aan steun Nederland pleit, niet voor het eerst, voor het stoppen van de miljoenen aan ’pre-toetredingssteun’ die Turkije nog altijd ontvangt als kandidaat-lid van de EU. Vorig jaar was dat nog altijd 255 miljoen euro. Voorheen was dat het dubbele. Maar nog nooit hebben alle 28 lidstaten gezamenlijk gezegd: helemaal schrappen. Mogelijk gebeurt dat nu wel. Nu er berichten verschijnen over IS-strijders die uitbreken uit de Koerdische gevangenenkampen, gaan er ook stemmen op om de Koerden te helpen de gevangenen terug te halen. Volgens Buitenlandse Zaken zitten er geen Nederlandse jihadisten bij de honderden IS-strijders die naar verluidt uit het gevangenenkamp Ain Issa zijn ontsnapt. „Er waren voor zover bekend geen Nederlandse IS-strijders onder de gevangenen in Ain Issa.” Spierballen De Koerden hebben met de verdediging tegen Turkije waarschijnlijk iets anders aan hun hoofd dan het terugvinden of tegenhouden van jihadisten. „Daarom is het ook zo belangrijk dat de EU eensgezind in actie komt”, zegt GroenLinks-Kamerlid Van Ojik. Eigenlijk is het een slecht moment voor de EU om z’n spierballen te laten zien, met bestuurswissel bij de Europese Commissie, de Brexit die alle aandacht opeist en een onvoorspelbare bondgenoot in het Witte Huis. „Nu komt het er juist op aan.”