Hoofdverdachte Ruinerwold week geobserveerd in PBC: elke dag reis van 200 kilometer

Donderdag staat in de rechtbank van Assen de vierde pro-formazitting in het Ruinerwold-proces op het programma. Het is elf maanden na de ontdekking van het ’spookgezin’ nog steeds onzeker of de gehandicapte vader begrijpt wat er gebeurt. En of hij kan worden berecht voor vrijheidsberoving, mishandeling en seksueel misbruik. Advocaat Robert Snorn bevestigt dat zijn cliënt in juli een week lang heen en weer is gereden. Hij geeft geen details omdat hij nog niet weet wat het onderzoek heeft opgeleverd. Gerrit Jan van D. was zowel de vader als de religieus leider van zijn verborgen gezin met vijf kinderen dat oktober vorig jaar werd ontdekt in een boerderij. Een zesde kind was gevlucht en had bij het dorpscafé om hulp gevraagd. Nadat de politie de hoeve was binnengevallen, stortte de wereldpers zich op het verbluffende verhaal. Drie kinderen waren in voorgaande jaren al ontkomen aan ’profeet’ Van D. Noodoplossing Normaal moeten psychiaters een verdachte wekenlang onafgebroken observeren om een goed beeld te krijgen. Het korte psychische onderzoek bij Van D. was een noodoplossing om experts een kijkje in zijn hoofd te bieden. Eerder was het nog zeer de vraag of Van D. überhaupt kon worden onderzocht, vanwege zijn slechte medische toestand. In 2016 kreeg hij een hersenbloeding en sindsdien is hij deels verlamd en kan hij niet meer spreken. Zijn kinderen verzorgden hem, tot het gezin werd ontdekt in de boerderij. De Oostenrijkse klusjesman en ’discipel’ Josef B. zorgde al die tijd dat er voedsel de hoeve in kwam. De rechtbank bepaalde begin dit jaar dat Van D. naar het Pieter Baan Centrum (PBC) moest, zeker nadat de kliniek had verzekerd voldoende te zijn uitgerust om de hoofdverdachte te kunnen observeren, maar dat ging lange tijd niet door. Het leek erop uit te draaien dat het onderzoek naar zijn psyche noodgedwongen zou plaatsvinden in het penitentiair ziekenhuis in Scheveningen. Daar zouden psychiaters echter de interactie tussen Van D. en medeverdachte Josef B. niet kunnen onderzoeken. Ook Josef B. zat geruime tijd in het PBC, omdat het OM wilde zien hoe ’aartsvader’ en ’discipel’ op elkaar zouden reageren. Zo zouden ze kunnen beoordelen of B. in de ban was van de gehandicapte vader, of dat hij de mini-sekte juist had overgenomen. Mislukt Die observatie is in ieder geval faliekant mislukt, want Josef B. weigerde mee te werken, zegt zijn advocaat Yehudi Moszkowicz. „Hij is in zijn kamer gebleven. Daarmee is het voor mijn cliënt een zinloze exercitie geworden.” B. heeft het PBC inmiddels ook verlaten. Inmiddels verblijft Van D. in het detentiecentrum van Schiphol. Het lijkt op het oog wat beter te gaan met hem. Waar hij eerst vooral lag, zit hij nu geregeld in een rolstoel en kan hij daar familie ontvangen. De rechtbank hoopt de zaak begin volgend jaar inhoudelijk te kunnen behandelen. Grote vraag is nog steeds of bewezen kan worden dat Van D. zijn kinderen tegen hun wil heeft vastgehouden. De kinderen die in de hoeve zaten, ontkennen dat met klem. Van D. wordt eveneens verdacht van seksueel misbruik en mishandeling, ook van de drie kinderen die de situatie al waren ontvlucht voor het gezin tien jaar geleden zijn geheime intrek nam in de boerderij in het afgelegen Drenthe. Epistels Van D. praat niet meer, maar heeft wel veel geschreven over zijn talloze visioenen. Hij deed dat in dagboeken en in uitgebreide chatconversaties, die in het bezit zijn van deze krant. Feit en fictie zijn moeilijk uit elkaar te houden. Zo stelt hij in een conversatie met een vriendin uit Engeland dat hij in het verleden al eens een serieuze verdachte is geweest in een moordonderzoek. „De politie kwam bij me langs en ondervroeg me omdat ik werd verdacht van de moord op een zakenman in Nederland”, schrijft hij over de tijd dat hij nog in Hasselt woonde. „De beschuldiging was geuit omdat ik in mijn tuin had gegraven. Dat deed ik om de bodem te zuiveren, maar buren vertrouwden het niet. Ze dachten dat ik hem had begraven.” Onduidelijk is op welke moordzaak Van D. zinspeelt. De ’aartsvader’ kwam er niet meer op terug. Dat kan betekenen dat de verdenking tegen hem is doodgebloed of dat de hele zaak een hersenspinsel was. Koningshuis Dat laatste is zeker het geval wanneer Van D. beweert dat hij veel contact heeft gehad met prins Claus, ook nadat hij is overleden. „Hij heeft me veel verhalen verteld over wat er allemaal gebeurde in de koninklijke familie”, schrijft hij. „Ik kan er tabloids vol mee schrijven. Hij is een heel goede vriend van me geworden. In de geestenwereld is hij de koning van Nederland. Zijn grootste zorg was lange tijd dat Willem-Alexander onder een slechte invloed zou komen van Máxima. Maar zij heeft nu een andere geest in haar lichaam. Die van een vrouw uit een oude Nederlandse stam. Dat heeft God geregeld.” De dunne scheidslijn tussen waan en werkelijkheid maakt het moeilijk om te bepalen wat er in de hoeve is gebeurd. Ook het feit dat de boerderijkinderen als enige getuigen terughoudend zijn met verklaren, maakt de zaak nog altijd zeer complex. Een woordvoerder van het OM tempert de verwachting dat psychisch onderzoek licht op de zaak zal werpen. In elk geval nog niet tijdens de tussentijdse zitting op donderdag. „De PBC-rapportages van beide verdachten in de zaak-Ruinerwold zijn nog niet gereed.”