Bitter gevecht om Brusselse geldpot

Of een extra EU-top donderdag een compromis dichterbij kan brengen, is gezien al het venijn zeer twijfelachtig. Iedereen shopt dat het een lieve lust is met cijfers om het eigen gelijk te bewijzen. Een diplomaat uit een groot EU-land moet diep zuchten als hem wordt gevraagd naar de kans van slagen van de top die president van de Europese Raad Charles Michel speciaal bijeen heeft geroepen. „Alleen in het meest optimistische scenario is een deal mogelijk”, zegt hij. De tegenstellingen tussen de zuinige vier (Nederland, Zweden, Denemarken en Oostenrijk) aangevuld met officieus lid Duitsland en een coalitie van vijftien landen die zoveel mogelijk kunnen blijven delven uit de Brusselse geldpotten voor regionale ontwikkeling (’de Vrienden van Cohesie’ gedoopt) zijn diep en beloven een bitter gevecht. „De financiële kloof die door de Brexit overbrugd moet worden is groter dan ooit”, zegt een andere hoge diplomaat. „Maar wij gaan niet toegeven.” Weer een ander noemt de Nederlandse houding ’nasty’. „Als een van de oprichters van de EU dragen zij toch een speciale verantwoordelijkheid zou je zeggen.” Waarom meer betalen? De leiders van 27 EU-landen moeten een besluit nemen over de zogeheten nieuwe meerjarenbegroting voor de periode 2021-2027. Er zijn nieuwe ambities op het gebied van klimaat, veiligheid en migratie en onderzoek, terwijl de Britten de EU hebben verlaten. De Brexit slaat een gat van 10 tot 12 miljard per jaar in de begroting, want opgeteld droeg het VK voor de huidige meerjarenbegroting 75 miljard euro af. De Europese Commissie vindt dat een hogere afdracht redelijk is en stelde voor in plaats van de huidige 1,03 procent van de economie 1,11 procent op te halen bij de lidstaten. President van de Europese Raad Charles Michel stelde vrijdag na lang overleg met de lidstaten een compromis voor: 1,074 procent. Het lijken allemaal details achter de komma, maar het gaat om tientallen miljarden euro’s verschil. Het gat tussen het voorstel van de Commissie en dat van Michel bedraagt bijna 40 miljard. Shoppen met cijfers Iedereen rekent zoals het ’m het beste uitkomt. Bruto-afdrachten, netto-betalers en -ontvangers, douane-inkomsten die worden meegeteld in de nationale afdracht terwijl die aan de EU toekomen, goochelen met cijfers is tot hogere kunst verheven in Brussel. De zuinige vier en Duitsland vinden het niet fair dat zij als rijke landen vooral opdraaien voor het Brexit-gat en de nieuwe ambities van de EU, die zij op zich onderschrijven. Bezuinig maar meer op landbouw en regionale ontwikkeling is hier de eis, maar daar denken lidstaten in het zuiden en oosten uiteraard heel anders over. Daar zeggen ze dat een rijk land als Nederland niet moet zeuren omdat het bovengemiddeld profiteert van de interne markt. Uit cijfers blijkt dat Nederland in 2018 bijna 9,5 procent van zijn bruto nationaal inkomen (BNI) heeft te danken aan de interne markt, terwijl het EU-gemiddelde op nog geen 6 procent ligt. Nederland is een succesvol land, maar is het eerlijk om het daarom bovengemiddeld te laten bijdragen? We willen ons eerlijke aandeel doen, niet meer, is de boodschap van Rutte. Ga maar bezuinigen. Maar vooral in Oost-Europa leidt dat tot boosheid. In een land als Polen is naar verluidt driekwart van de economische groei het gevolg van investeringen met Europees geld. Wat betekent dit voor Nederland? Uitgaand van het voorstel van Michel, dat is wat premier Rutte met zijn collega’s gaat bespreken, bedraagt de nieuwe begroting 1095 miljard euro, terwijl Nederland niet verder wil gaan dan 1015 miljard. Op basis van eerste berekeningen betekent Michels voorstel in het slechtste geval een stijging van de Nederlandse afdracht van 2 miljard euro per jaar in 2027. Maar het is vooral onduidelijk wat er met de korting (nu ruim 1,5 miljard) gaat gebeuren. Nederland krijgt net als Duitsland, Zweden, Denemarken en Oostenrijk een korting op de afdracht. Die is er ooit gekomen toen de Britten erbij kwamen en het niet eerlijk werd gevonden dat deze landen relatief weinig terugkregen uit de landbouwpot en fondsen voor de ontwikkeling van armere regio’s. Voorgesteld is om, nu de Britten weg zijn, de korting af te bouwen. Maar ook Duitsland zet z’n volle gewicht achter het behoud van een permanente korting. Berlijn dreigt als grootste lidstaat sowieso per jaar 9 tot 10 miljard euro extra te moeten afdragen. Het is voor bondskanselier Merkel thuis onverkoopbaar als er geen correctie komt. Nederlander in spotlights Om de publieke opinie in de in hun ogen juiste richting te duwen, is de Europese Commissie zeer actief in kritische lidstaten. Een opvallende rol is daarbij weggelegd voor de Nederlander Gert Jan Koopman, directeur-generaal bij de afdeling die over de begroting gaat bij de Commissie. Die geeft met naam en toenaam – wat zeer ongebruikelijk is voor topambtenaren die normaliter alleen op basis van anonimiteit met journalisten praten – interviews over de begroting. Een optreden bij de politieke podcast Betrouwbare Bronnen van journalist Jaap Jansen zorgde in Brussel en Den Haag voor opgetrokken wenkbrauwen omdat de Commissie het programma zelf bleek te sponsoren voor een bedrag van 25.000 euro per jaar. Koopman trekt zich van alle kritiek weinig aan en trekt ook op Twitter fel van leer tegen iedereen die in zijn ogen een verkeerde voorstelling van zaken geeft. Is Nederland echt de grootste nettobetaler? Volgens onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek was Nederland tussen 2000 en 2015 de grootste nettobetaler van alle EU-lidstaten. Gemiddeld droeg Nederland over deze periode 0,4 procent van het BNI af, becijferde het CBS. Jaarlijks vloeit er een dikke 2 miljard euro Europees geld terug naar Nederland. Maar in welke mate Nederland echt profiteert, is lastig te meten. Bij landbouw en regiofondsen is makkelijk op te tellen wat er terugvloeit, maar hoe meet je hoeveel Nederland profiteert van de data van het Europese navigatiesatellietproject Galileo? De Commissie (Koopman voorop) verzet zich daarom tegen het concept van nettobetaler omdat het naar hun mening zand in de ogen strooit. Maar wat doet Koopman? Die beweert dat Bulgarije meer afdraagt aan de EU dan Nederland. Als percentage van de economische omvang klopt dat, maar uiteraard vloeit er veel meer subsidie terug naar Bulgarije dan naar Nederland. Om horendol van te worden en het zet kwaad bloed in Den Haag. Rutte zal er donderdag dan ook met gestrekt been ingaan is de verwachting. „We hebben tien terugvalopties voorbereid”, grapt een EU-diplomaat. „Optie één is precies hetzelfde percentage als nu en behoud van de korting.” En de andere negen opties: „Die zijn exact hetzelfde.”