’Minderjarige’ asielzoeker met rimpels en grijs haar: ’We komen van alles tegen’

„Een tijdje geleden hadden we een Afghaanse jongen in de opvang”, zegt een oud-medewerker van een opvangcentrum voor minderjarigen bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). „We zagen op het internet dat hij als 22-jarige was uitgekomen voor het nationale cricketteam van Afghanistan. Maar omdat hij zelf volhield dat hij slechts 16 was, werd het geloofd.” Ook in andere gevallen zag de voormalig COA-medewerker dat het niet in de haak was: „Wij hadden een Marokkaanse jongen die vertelde zestien en tweeling te zijn, terwijl zijn broer – die een paar weken eerder in Nederland was aangekomen – had gezegd 22 te zijn”, vertelt hij. „Voor de instanties was de kous af toen hij vertelde dat hij zich tweeling voelde.” Jonger voordoen Drie andere oud-medewerkers van het COA herkennen de problematiek en stellen onafhankelijk van elkaar geconfronteerd te zijn met asielzoekers die zich jonger voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Een voogd van stichting Nidos, de organisatie die alleenstaande minderjarige vreemdelingen bijstaat, sluit zich daarbij aan. De medewerker wil anoniem blijven om mogelijke represailles te voorkomen. „In mijn groep van ongeveer 25 kinderen zitten minstens drie personen bij wie ik ernstige vermoedens heb dat ze volwassen zijn”, zegt de Nidos-voogd. „Zo zit er iemand in mijn groep bij wie ik door fysieke kenmerken en gedrag het vermoeden heb dat hij bijna dertig jaar oud is.” Volwassen mannen Het is de taak van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) om te controleren of over leeftijd de waarheid wordt gesproken. „We komen van alles tegen”, zegt Irene Kozica die trainingen over leeftijdsbepaling verzorgt voor haar collega’s bij de IND. „Rijpe, volwassen mannen met grijze haren en rimpels proberen het soms. Maar deze gevallen zijn zo overduidelijk dat er voor deze groep geen aanvullend medisch onderzoek wordt gedaan.” Het kan voor migranten aantrekkelijk zijn om zich te presenteren als alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv), omdat die volgens de regels niet kunnen worden uitgezet. Ook krijgen ze een voogd toegewezen die de asielzoekers ondersteunt. Het blijkt ingewikkeld om exact te achterhalen wie liegt. De twijfel was zo sterk dat er vorig jaar 264 keer medisch onderzoek nodig was terwijl de instroom nagenoeg gelijk bleef. Daar kwam het in de meeste gevallen niet eens van. Dat onderzoek is uiteindelijk 56 keer uitgevoerd, zes asielzoekers bleken aantoonbaar meerderjarig te zijn. De overige onderzoeken zijn niet uitgevoerd, onder meer omdat asielzoekers niet kwamen opdagen. Medisch onderzoek „Die onderzoeken zijn er echt voor de twijfelgevallen”, vertelt haar collega Patty van Elk. „Het gaat dan om personen die niet duidelijk minder- of meerderjarig zijn. Dat kan omdat het gedrag, de verklaringen en het uiterlijk van iemand geen uitsluitsel bieden. Voor deze gevallen wordt er een medisch onderzoek aangevraagd.” Vermoed wordt dat het aantal asielzoekers dat liegt over hun leeftijd veel hoger ligt dan het aantal mensen waarover zoveel twijfel bestaat dat er onderzoek moet worden gedaan. „Er worden dan foto’s van de botten gemaakt om minderjarigheid aan te kunnen tonen. Aan de rijping en sluiting van de botten is ongeveer te zien hoe oud iemand is, maar het is geen waterdichte methode”, vertelt Van Elk. Zelfs na een medisch onderzoek zit er nog een marge in de uitkomst. „Die marge gaat eerder om jaren dan om maanden”, vertelt Kozica. Juiste procedure Niet alleen is het van belang om asielzoekers op leeftijd te schatten om ze in de juiste procedure in te delen, vertellen de specialisten. „Onder de jongeren zijn ook soms overlastgevers, tussen een 16- en 21-jarige kan een groot verschil zitten. Je wil bovendien niet dat die leeftijden bij elkaar op een kamer zitten”, zegt Van Elk. Ook de Nidos-voogd voorziet problemen. „Ik merk dat er intern geen behoefte is aan deze signalen. Wij krijgen van onze werkgever altijd te horen dat wij er zijn om de belangen van het kind te behartigen”, zegt de medewerker. „Dit terwijl we dus soms ernstige twijfels hebben of het wel kinderen zijn.” ’Niet onze taak’ Een woordvoerder van stichting Nidos ontkent niet dat er asielzoekers zijn die zich als minderjarige voordoen. „Het zou best kunnen voorkomen dat iemand meerderjarig is, maar dat is niet onze taak. Daar gaat de IND over”, meent de zegsvrouw. „Wel kunnen we er bij de begeleiding rekening mee houden als iemand heel zelfstandig is.” Consequenties zijn er volgens de IND-specialisten niet voor aantoonbaar liegende asielzoekers. Als een asielzoeker die zei minderjarige te zijn toch meerderjarig blijkt, wordt hij ’gewoon’ ingedeeld in de procedure voor volwassenen. Het opgeven van een onjuiste leeftijd heeft dus geen gevolgen voor de beoordeling van de asielaanvraag. „Het doet mogelijk wel iets met het beeld, maar we mogen het niet meenemen”, vertelt Kozica. „We zijn professionals en moeten dat scheiden”, voegt Van Elk toe. Het werk is al ingewikkeld genoeg zonder zo’n oordeel, vinden de IND-specialisten. „Schouwen is vaak nog moeilijker dan besluitvorming over een aanvraag”, zegt Kozica. Verschillende redenen Van Elk en Kozica ervaren dat door asielzoekers in toenemende mate pogingen worden gedaan om onterecht als minderjarige te worden bestempeld. Er zijn volgens de IND’ers verschillende redenen waarom lang niet alle aangevraagde medische onderzoeken worden uitgevoerd. „In de gevallen dat gestelde minderjarige asielzoekers niet komen opdagen voor het medisch onderzoek hebben zij vast en zeker een goede reden om niet mee te werken. Wellicht voelen zij stront aan de knikker”, vertelt Kozica.