Ontslagen Limburgse agenten in tegenaanval: ’Ineens aan de kant gezet als stel cowboys’

Ingeklemd tussen Venray aan de noordkant en Venlo in het zuiden, ligt het dorpje Horst. De Maas kun je er bijna horen stromen en de Duitse grens ligt op fietsafstand. Het gebied is het werkterrein van basisteam Horst/Peel en Maas van de politie Limburg. De agenten Nico, ’Dennis’*, Jaap, Nicol en ’Sylvia’* uit Horst maakten deel uit van het team. Dennis al bijna twintig jaar. Maar op 10 april 2019 moesten de vijf ineens hun uniform en wapens inleveren en kregen ze een verbod om politiebureaus te betreden. Plichtsverzuim Vorige week volgde definitief ontslag wegens ernstig plichtsverzuim na een disciplinair onderzoek dat ruim anderhalf jaar duurde en waarbij maar liefst 160 getuigen werden gehoord. Naast de ontslagen kregen zes collega’s lichtere straffen. Ze mochten blijven. Voor het eerst doen de vijf nu exclusief aan De Telegraaf hun verhaal. Jaap: „Een jaar lang mochten we niet praten.” De agenten zijn teleurgesteld, mentaal gesloopt en woest. Ze willen vooral strijden voor een verandering van processen rond dit soort onderzoeken. Nicol: „Dik anderhalf jaar lang onzekerheid, niemand vanuit de organisatie die naar je omkijkt, pesterijen en beschadigingen op allerlei vlakken. Het nekt je. Het zwaarste was nog wel het contactverbod met alle politiecollega’s voor een jaar. Veel collega’s zijn vrienden en door zo’n verbod word je in een isolement geduwd.” Op het kantoor van het bedrijf Digitale Opsporing van oud-rechercheur Wilfred de Roij die een kwarteeuw voor de politie werkte, zijn vier van de vijf bij elkaar gekomen. Van Roij helpt de agenten bij verschillende juridische procedures. Samen met oud-politieman en privédetective John Vullers van JohnV Detectives, twee politiebonden en Trajectum Advocaten. Ze weten zich gesteund door CDA-Kamerlid Chris van Dam. Van Roij en Vullers vinden dat er te veel vanuit de ’opsporingsfunctie onderzoek verricht is en veel te weinig vanuit de werkgeversfunctie van de politie’. Ook zeggen ze dat geluidsopnames van de verhoren ’schreeuwen om onafhankelijk onderzoek’. „Iedere keer als ik langs het bureau rij voel ik woede. Jarenlang werden we de hemel in geprezen en ineens werden we aan de kant gezet als een stel onbetrouwbare cowboys. Dat doet pijn”, begint Jaap. De tranen schieten hem in de ogen. „Ik heb nog steeds angst voor de organisatie waarvoor ik jarenlang met hart en ziel heb gewerkt.” Het basisteam wordt een landelijk geprezen unit als in 2010 de nieuwe methode ’regelvrij werken’ ingevoerd wordt om korte metten te maken met de administratieve rompslomp en regeltjescultuur. Dennis: „Het werk moest meer burgergericht en minder bureaucratisch. Als we bij iemand een wietkwekerij ontdekten, dan kon de eigenaar meteen een bedrag aftikken in plaats van een langdurig proces aan zijn broek te krijgen. Dat werd een mutatie in het systeem in plaats van een tijdrovend dossier.” De kersverse uit Nijmegen overgekomen teamchef Jeremy strooit met complimenten bij een kersttoespraak in 2018. Het team scoort meer dan goed en hij draagt het leidinggeven over aan zijn goede vriendin en echtgenote van zijn beste vriend Tanja uit zijn vorige eenheid. En er zijn meer oud-collega’s die hij heeft meegenomen. Nico: „Ze vormden een front.” ’Vriendjespolitiek’ Dan gaat het mis. De agenten zetten vraagtekens bij de manier waarop Tanja haar job heeft gekregen. Vriendjespolitiek, mopperen ze. De agenten vermoeden ook nog dat ze een geheime relatie onderhoudt met Frank, een lid van hun team. De twee draaien opvallend veel diensten samen. Op avonden dat het niet nodig is staan hun wagens gebroederlijk naast elkaar bij het bureau. Op een teamfeestje verdwijnen ze urenlang met z’n tweeën. Er komen vragen vanuit het team bij de leiding over de relatie, die volgens de regels openbaar moet worden gemaakt. De twee ontkennen een relatie te hebben. De agenten van het basisteam hebben een besloten groepsapp met de naam ’Game of Thrones’. Op 1 april 2019, nadat de agenten weer verbaasd zijn over contact tussen Tanja en Frank, appt ’Sylvia’: ’Ik ben echt bijna zover om een tracker onder de auto van Tanja te plakken’. Met een tracker wordt een gps-zender bedoeld waarmee een auto te volgen is. Het basisteam beschikt over een eigen tracker. „Het was natuurlijk gekscherend bedoeld. Er stond ook een emoticon achter de zin”, zegt Nicol. Op 10 april barst de bom. Om vier uur ’s middags, zo blijkt uit mailverkeer dat deze krant heeft ingezien, stuurt chef Tanja een mail naar alle leden van het basisteam waarin ze schrijft over signalen dat teamleden zich ’onprettig’ voelen binnen het team. Er is sprake van ondermijning van de teamleiding, pesterijen van collega’s en het ’marchanderen van bevoegdheden’. Telefoons Drie agenten worden op het matje geroepen en moeten hun telefoons inleveren. Een dag later volgt een vierde en later zeven anderen, onder wie Tanja zelf en Frank. Drie van hen mogen blijven werken. De agenten denken dat de app over de tracker de ’smoking gun is geweest’. Die is, zo denken ze, bij Tanja en Frank terechtgekomen die dit als een directe bedreiging hebben opgevat. Dezelfde dag nog geeft de Limburgse politietop de afdeling Veiligheid, Integriteit en Klachten (VIK) opdracht tot het instellen van een oriënterend intern, disciplinair onderzoek. Op 16 april worden vier agenten buiten functie gesteld. Later volgt nog een vijfde agent uit het team. Nico: „Het kwam als donderslag bij heldere hemel. Ineens stond ons hele leven en dat van onze gezinnen op zijn kop. Zonder enig eerder signaal van de leiding.” De agenten zijn verbijsterd. „Onze nieuwe chef Jeremy wilde het beleid van vroeger dat zo werd toegejuicht, terugdraaien. Dat zorgde voor wrevel. We waren om boeven te vangen en moesten weer terug naar regeltjescultuur. Ten koste van het contact met de burger”, zegt Dennis. De integriteitsonderzoekers storten zich op de ruim 236.000 berichten uit de WhatsApp-groep Game of Thrones en andere appgroepen binnen het team. Daarin staan pikante chats. Chef Jeremy is een ’kale kanjer’ en ’bloedhond’ die voor zijn ’flikker moet worden geslagen’. Een andere diender moet het doen met de kwalificatie ’vette stinktrut’ die maar onder een bus moet worden ’geflikkerd’. Een vrouwelijke chef wordt omschreven als ’baggervette trekzeug’, blijkt uit stukken. Gevoelige foto’s In het zaaltje waar de ontslagen agenten eind oktober hun verhaal doen aan De Telegraaf, laat De Roij van Digitale Opsporing een foto zien uit een appbericht. Het is een man met een zwaar gehavend gezicht. Het blijkt te gaan om een in augustus opgepakte verdachte die klappen kreeg van teamlid Frank, de man die met chef Tanja en relatie zou hebben gehad. ’Heb ik op zijn bek geslagen. Niemand heeft het gezien’, staat in het bericht van Frank. De agenten delen meer gevoelige foto’s. Bijvoorbeeld van een Pool die gebeten is door een politiehond of zelfs van burgers die zich verhangen hebben. „Niet netjes. We zijn hierin te ver gegaan. Maar als je als groep agenten dagelijks wordt geconfronteerd met alle ellende, is dat een soort verwerking. Zoiets wordt gewoon. Ik denk dat dit op de werkvloer van vrijwel ieder team of bedrijf gebeurt. Bovendien zaten leidinggevenden in dezelfde groep. Ze lieten nooit hun afkeuring merken”, zeggen Nico en Dennis. Ze zien een WhatsAppgroep als een moderne variant van de koffieautomaatgesprek: iets tussen collega’s. Gedurende het disciplinaire onderzoek komen meer zaken naar boven die volgens de onderzoekers echt te ver gaan. Huiszoekingen zonder machtiging en het checken van informatie in de systemen over bekende Nederlanders. De agenten zeggen over dat laatste dat ze dat deden omdat ze een dure bolide zagen en wilden weten of die van een crimineel was. Verraden Uit het onderzoek blijkt ook dat Tanja en Frank inderdaad een verhouding hadden. Ze krijgen een disciplinaire straf. Ontslagen worden ze niet. De agenten die wel ontslagen worden vinden dit uitermate laakbaar. Ze deden hetzelfde en kregen toch een heel andere straf, zo stellen de ontslagen vijf. Ze vermoeden dat Frank de andere agenten heeft verraden door welwillend informatie te geven die het onderzoeksteam wilde horen en dat hem daarna de hand boven het hoofd is gehouden. „Hij werd overgeplaatst ja, maar wel naar de plek die hij al langer ambieerde”, zegt Nicol. Waarnemend politiechef eenheid Limburg, Inge Godthelp-Teunissen, schrijft in een bericht op de site van de politie op 22 oktober: ’Dit soort gedragingen zijn onacceptabel en dat is ook de reden waarom we zo stevig optreden. De samenleving waarvoor wij werken, moet kunnen rekenen op een betrouwbare politie.’ Er loopt nog een strafrechtelijk onderzoek van de Rijksrecherche. Zo’n 1300 zaken van het basisteam zijn doorzocht op strafbare feiten. In drie dossiers zijn volgens het OM verdenkingen van strafbare feiten ontdekt. De vijf ontslagen agenten strijden nu voor eerherstel en vooral aanpassing van de wijze waarop de integriteitsonderzoeken worden uitgevoerd. Ze erkennen fouten maar vinden dat ze te zwaar zijn gestraft en betwisten de rechtmatigheid van het disciplinaire onderzoek, omdat volgens hen bijvoorbeeld de telefoons in beslag waren genomen voordat er officieel een onderzoek was gestart en ook privé-informatie uit de telefoons zou zijn bekeken. Jaap: „Iedere collega is vogelvrij binnen deze organisatie. Als een leidinggevende het in zijn hoofd krijgt dan is het kennelijk mogelijk om zonder dossiervorming telefoons in te nemen en daarna een VIK-onderzoek (Veiligheid, Integriteit en Klachten, red.) op te starten. En als dan duidelijk wordt dat er weinig tot niets ligt dan komt er een zogeheten sleepnetonderzoek: zoeken naar troep op de bodem. En als ze je willen pakken dan lukt dat, of het nu met een verkeerd gedeclareerd uurtje is of een vergeten formulier bij een zaak..” De vijf agenten hebben een klacht ingediend bij de Autoriteit Persoonsgegevens vanwege schending van de privacy van diverse medewerkers. De agenten stappen ook naar de bestuursrechter om het ontslag aan te vechten. Voorzitter Jan Struijs van de Nederlandse Politiebond vindt het ontslag onbegrijpelijk. „De aard en omvang van het onderzoek zijn disproportioneel. Het klopt niet dat de opdrachtgever, de eenheidsleiding Limburg, doorlopend het onderzoek bijstuurde en uitbreidde en vervolgens de eindbeoordelaar is. De slager keurt zijn eigen vlees. Er worden veel vraagtekens gezet bij de kwaliteit van het dossier en onderzoek. Alleen uitvoerende politiemensen hebben het voornemen van ontslag gekregen. De rol van de leidinggevende blijft onderbelicht.” Ook CDA-Kamerlid en voormalig officier van justitie Chris van Dam vindt de ontslagen buitenproportioneel en heeft zware kritiek op de integriteitsonderzoeken. „Er wordt gewerkt naar een gewenste uitkomst, vaak wordt alleen belastend materiaal meegenomen en er is sprake van keiharde intimidaties tijdens verhoren. Ik heb zelfs een keer gezien dat documenten vervalst worden.” Hij eiste eerder al een extern onderzoek naar de werkwijze van de VIK-afdelingen van de politie. Dat is nagenoeg afgerond en volgens ingewijden vernietigend. Twijfelen Van Dam wil nu ook onafhankelijk onderzoek naar de kwestie in Limburg.„Ik wil weer met opgeheven hoofd door het dorp kunnen lopen, waar ik nu word gezien als iemand die er een potje van heeft gemaakt. Je gaat aan jezelf twijfelen: ben ik nu echt zo’n slecht mens?”, zegt Dennis. Geen van vijf wil ooit terug bij de politie. Jaap: „Een principekwestie. We omarmen het werk, maar kunnen niet meer terug door wat de organisatie met ons heeft gedaan en hoe we zijn weggezet. We zijn emotioneel beschadigd voor het leven.” De politie Limburg heeft laten weten geen commentaar te geven. *De namen van ’Sylvia’ en ’Dennis’ zijn op hun verzoek gefingeerd. Reageren? Dat kan door te mailen naar j.van.den.heuvel@telegraaf.nl of m.van.wely@telegraaf.nl