Er is genoeg werk in Nederland

Lapmiddelen uit de oude doos De werkzame beroepsbevolking in Nederland telt in 2015 8,3 miljoen personen en zal door vergrijzing gaan krimpen. De komende decennia zal de grijze druk in ons land sterk toenemen; van circa 28% in 2015 naar 51% in 2040. Deze druk geeft de verhouding aan tussen het aantal 65-plussers en de potentiële beroepsbevolking (dat deel van de bevolking dat gelet op leeftijd (15-65 jaar) in aanmerking komt om te gaan werken). In 2015 zijn er vier potentieel werkenden op elke oudere, in 2040 is dit afgenomen naar twee potentieel werkenden voor iedere 65-plusser. Dit cijfer maakt duidelijk dat er niet alleen een oplossing nodig is voor de financierbaarheid van onze oude dag, maar ook voor de arbeidsmarkt waar straks minder mensen zich aanbieden. Met het oog daarop heeft het kabinet Rutte-II besloten om de AOW-leeftijd geleidelijk te verhogen naar 67 jaar, waardoor de krimp wordt verminderd en de vergrijzing betaalbaar blijft. De aflopen jaren is als gevolg van de economische crisis de werkloosheid fors opgelopen van rond de 3% tot nu 6,8%. Daardoor denken steeds meer mensen dat er voor iedereen die op zoek naar werk is onvoldoende banen zijn. Daarbij spelen ook doemscenario’s een rol waarin slimme software en robots bestaande functies gaan overnemen waardoor de werkgelegenheid nog verder zal afnemen en de werkloosheid stijgen. Vanuit die onjuiste veronderstelling worden van verschillende kanten maatregelen voorgesteld die afkomstig zijn uit de oude doos, zoals het herverdelen van werk, terug naar 65 jaar, VUT-regelingen voor ouderen, arbeidstijdverkorting en een basisinkomen voor iedereen. Volgens de voorstanders van dit type maatregelen is het de bedoeling daarmee het beschikbare werk zo eerlijk mogelijk over de bevolking te verdelen. Op zich een sympathieke doelstelling, maar uit talloze nationale en internationale studies en praktijkervaringen in andere landen is al gebleken dat het hier gaat om lapmiddelen die bovendien slecht uitpakken voor onze economie en werkgelegenheid. Ze remmen de groei en vernietigen banen. Daarom mogen deze job killers in ons land geen voet aan de grond krijgen; we worden er armer in plaats van rijker van. Werk genoeg voor iedereen De Nederlandse economie kan in combinatie met de juiste maatregelen op het terrein van de arbeidsmarkt voldoende banen creëren voor onze toekomstige beroepsbevolking. Daarvoor is het nodig dat ten minste vier knelpunten snel worden aangepakt. Dat zijn de hoge werkgeverslasten die kunnen oplopen tot 30% van het brutoloon, de mismatch op de arbeidsmarkt, de extreem lange doorbetaling bij ziekte en het ouderwetse ‘vakbondssysteem’ dat je in beginsel in een hogere loonschaal komt als je ouder wordt. Om met dat laatste te beginnen; meer dan 40% van de langdurige werklozen in ons land is ouder dan vijftig jaar. En de kans op een baan is klein. De belangrijkste oorzaak is dat ouderen vanwege de hoge inschaling voor veel werkgevers te duur zijn. Daarnaast komt het vaak voor dat ze niet over de juiste kwalificaties beschikken die nodig zijn op de snel veranderende arbeidsmarkt. Ook vooroordelen bij werkgevers spelen een rol, zoals de onterechte gedachte dat ouderen minder productief en vaker langdurig ziek zijn en minder open staan voor veranderingen. Vergelijken we Nederland met andere Europese landen, zoals Duitsland, dan lopen we flink uit de pas. In die landen is het aandeel werkende ouderen veel hoger en de werkloosheid bij deze groep laag. De lonen zijn daar meer afgestemd op de productiviteit, de werkgeverslasten zijn lager en ouderen kunnen volop gebruik maken van om- en bijscholingsprogramma’s gericht op de nieuwe arbeidsmarkt. We hoeven het wiel dus niet opnieuw uit te vinden. Door dit stelsel over te nemen scheppen we voldoende banen voor vijftigplussers en zal de ouderenwerkloosheid fors dalen. De praktijk wijst ook uit dat lagere werkgeverslasten tot nieuwe werkgelegenheid leidt, vooral in het mkb. Door lagere kosten wordt werk dat nu blijft liggen wel uitgevoerd en dat betekent extra banen. Bovendien zullen werkgevers bij een kortere doorbetaling bij ziekte sneller iemand in dienst nemen. Een tekort aan werknemers met de juiste opleiding Het grootste probleem in Nederland is de mismatch op de arbeidsmarkt. Het gebrek aan gekwalificeerde sollicitanten vormt voor steeds meer werkgevers een belemmering om extra personeel in dienst te nemen. Daardoor gaan niet alleen banen verloren, maar neemt ook de werkloosheid toe onder mensen met een opleiding die niet of minder wordt gevraagd. Voor bedrijven, met name in de technische sector, kan de mismatch leiden tot een (gedeeltelijke) verhuizing naar een ander land. Dit knelpunt moet worden opgelost door in ons onderwijs lesprogramma’s sneller aan te passen aan veranderingen op arbeidsmarkt en studenten te wijzen op studies met een slecht arbeidsmarktperspectief. Het resultaat is meer banen en een lagere werkloosheid. Over de vrees dat banen massaal door slimme software en robots worden overgenomen, kunnen we kort zijn. In een eerdere column hebben we aannemelijk gemaakt dat deze technologische revolutie voor Nederland per saldo gunstig uitpakt. Tegenover het verlies aan banen staan voldoende functies in groeisectoren, zoals smart industry. Wel is het nodig dat deze verschuiving wordt begeleid met gerichte onderwijs- en omscholingsprogramma’s. Bovendien kan Nederland door voorop te lopen bij technologische innovaties, waaronder robot-technologie, de economie een extra impuls geven die leidt tot een hogere groei met extra werkgelegenheid. Kortom; ons land kan over voldoende banen beschikken. Daarbij gaan we nog voorbij aan het feit dat ons sociale stelsel het mogelijk maakt dat minder plezierig werk wordt doorgeschoven naar buitenlandse werknemers. Aanhangers van voorstellen uit de oude doos menen dat ons land nu en in de toekomst een groot tekort aan banen heeft. Deze veronderstelling is in strijd met de realiteit. Met de hierboven vermelde maatregelen is Nederland in staat ook in de toekomst voor een vergrijzende beroepsbevolking voldoende werk te scheppen. Bovendien is de kans groot dat we door de aantrekkende economie in combinatie met vergrijzing zelfs te maken krijgen met een tekort aan arbeidskrachten.