Fietsen in het Groningse Westerwolde

Als mensen mij vragen hoe ik ooit in deze uithoek verzeild ben geraakt, zeg ik altijd: Mijn TomTom was stuk.” Peter Kuijer, oorspronkelijk uit Wageningen, is nog elke dag blij dat hij is gaan boeren in het afgelegen Westerwolde. Hier oogst hij faam met zijn bijna wereldberoemde blaarkoppenburger. „In de jaren 70 was de eeuwenoude Groninger blaarkop bijna verdrongen door een ras dat dubbel zoveel melk produceert: de Holstein-Friesian. Of zoals ik altijd zeg: wandelende gratenbakken met een uier eronder. Mijn koeien fok ik biologisch, waardoor het vlees zeven keer meer opbrengt.” Net voordat we zijn erf af fietsen, voegt hij eraan toe: „Blaarkoppen zijn echte Grunningers: rustig en met weinig tevreden.” We gaan het meemaken. Modernisering Het isolement waar Westerwolde eeuwenlang in verkeerde, is nu zijn grootste mazzel, zo ervaren we als we nog maar net onderweg zijn. Want de ruilverkaveling, die elders duizenden hectaren boerenland meedogenloos bij elkaar harkte, ging aan hun zogenaamd onderpresterende akkers en sta-in-de-weg-houtwallen voorbij. Daar waar de modernisering wel toesloeg, wordt de schade inmiddels met inzet van grondverzetmachines en listig waterbeheer hersteld. Meanderend voorbeeld is de Ruiten Aa, die in de jaren 60 werd rechtgetrokken. Die krijgt nu beetje bij beetje zijn oude bedding terug. Omdat het waterschap het grondwaterpeil gedoseerd verhoogt, werkt ook de oorspronkelijke vegetatie met succes aan haar comeback. Klooster Ter Apel heeft geen moderne trucs nodig: het is zo origineel dat het kraakt. De gewelfde kloostergang en de houten stabanken hebben er op de kop af 550 jaar op zitten. Het vroeg-gotische kerkje van Sellingen gaat daar met gemak nog eens 150 jaar overheen. We hebben geluk; de koster laat ons even naar binnen sneaken voor een foto van de gewelfschildering. Troost Verre van fotogeniek, en lang niet zo oud, is de houten barak van Kamp De Beetse uit 1935. Het is echter wel een landmark dat koude rillingen bezorgt. Of preciezer: de verhalen van Jaap Spanninga, die de trieste geschiedenis van het kamp heeft omarmd. Hij redde, op het nippertje, het gebouwtje van de ondergang en doet er alles aan om de herinnering levend te houden. Jaap vertelt over de werklozen die de heide moesten omploegen. Over de 400 Joodse mannen die van hieruit abtransportiert werden, en de NSB-vrouwen en hun kinderen die er onder kommervolle omstandigheden leefden en stierven. „Vorig jaar heb ik een vrouw rondgeleid die hier geboren is. Haar moeder was NSB’er. Dat de barak bewaard is gebleven, gaf haar troost.” Nabij Jipsinghuizen, het bestaat echt, sturen we richting het Ruiten Aa-kanaal, dat kaarsrecht en nietsontziend het land in tweeën snijdt. Tot aan de horizon, die ze in Westerwolde nog volop in de aanbieding hebben. Niet zo fraai, zo’n kil kanaal, zou je denken, maar de rijen zilverberken aan beide zijden van een smal zandpad maken er machtig mooie fietskilometers van. Vestingdorp Bourtange is een verhaal apart. Gebouwd tijdens de Spaanse Oorlog, met metersdikke muren, maar er is nooit een schot gelost. Uiteindelijk verloor de fortificatie het wel van de tand des tijds: in 1960 waren de grachten gedempt met de aardwallen en de huizen verkrot. Nu staat de vijfhoekige vesting er puntgaaf bij en veroveren Spanjaarden alsnog het bastion. Als toerist. Bourtange Vanuit Bourtange veroveren wij op onze beurt het noordelijke deel van Westerwolde. Langs het oerbosgebied Lieftinghsbroek fietsen we naar Smeerling met beschermd dorpsgezicht; hopelijk doen onze hypermoderne e-bikes dat beeld niet te veel geweld aan. Daarna zigzaggen we door het natuurgebied langs de Ruiten Aa. Pure ogenkost, zou de Groninger zeggen. We versnaperen bij Burcht Wedde, dat ook een hotel is voor kinderen „die aan de andere kant van het geluk zijn geboren”, zoals beheerder Jelle het zo edelmoedig uitdrukt. Via de Nieuwedijk komen we uit bij Bellingwolde, een langgerekt dorp van vier kilometer lang, met een paar kolossale herenboerderijen. Na het smalle pad langs de Veendiepsterplassen passeren we Poldert en stuiten we opnieuw op dat kaarsrechte Ruiten Aa-kanaal. We zijn eruit: dat deze streek het ooit moest doen met een 4e plaats in de strijd om ‘De mooiste plek van Nederland’, is een megamisser. Want wie in weelde wil fietsen, kiest voor Westerwolde. KAMP DE BEETSE Op een barak na zijn alle onderkomens van Kamp de Beetse afgebroken. Van de wachttorens en bijgebouwen is niets meer over. Wel staan de betonnen palen van de oorspronkelijke toegangspoort nog overeind. Jaap Spanninga c.s. zorgden ervoor dat de laatste barak bewaard bleef. Spanninga schreef het boek Kamp ‘De Beetse’, 1935-1948. ZIEN EN DOEN Blaarkoppen aaien www.kloosterboerderij.nl. Terug in de tijd: www.kloosterterapel.nl, www.bourtange.nl en www.hervgemsellingen.nl. Westerwolde per fluisterboot: www.welvoart.nl. Barak de Beetse (www.vlagtwedde.nl). HORECA EN OVERNACHTEN Blaarkoppenburger: www.blaarkoppenvlees.nl. De streek proeven: www.gasterij-natuurlijk-smeerling.nl, www.deheksenketel.net of www.piekenier.nl. Dikke muren: www.burchtwedde.nl (ook hotel) en bourtange.nl. Familiecamping: wwww.wedderbergen.nl. Natuurcamping: www.hoorndermeden.nl. B&B en chalets: www.bommelhoeve.nl. Westerwoldse wijnen: www.wijngaardcruoninga.nl 42 KM Zuidroute vanuit Bourtange 55-44-15-16-35-27-24-18-17-30-19-34-33-14-44-55 Noordroute vanuit Bourtange 55-41-40-50-27-80-63-28-29-12-67-62-59-57-56-26-53-55 www.vlagtwedde.nl en www.westerwolde.groningen.nl FALK fietskaart #5