’Veel onbegrip over Catalonië’

Wat zijn de middelen die Madrid in kan zetten als Catalonië toch de onafhankelijkheid uitroept? „Artikel 155 inzetten. Eigenlijk gebeurt dat al deels, met de overname van de financiën in de regio en het onder bevel van Madrid stellen van de Catalaanse politie. De Catalaanse leiders Junqueras en Puigdemont kunnen worden opgepakt. Er zou ook een verbod op bepaalde nationalistische partijen kunnen komen, hoewel dat soort verboden wel controversieel zijn. Partijen in Baskenland zijn ooit verboden in verband met hun link met het terrorisme, maar daar is in Catalonië natuurlijk geen sprake van. Het zou dan moeten zijn omdat ze met de grondwet willen breken. Het kan ook zijn dat er verkiezingen worden uitgeschreven in Catalonië. Het onthoofden van de hele onafhankelijkheidsbeweging: dat is nu het idee van Madrid.” Wat voor gevolgen gaat dat hebben? „Meer Catalanen die zich niet thuis voelen in Spanje. Die zich geschoffeerd voelen door Madrid. Aan de staking van 3 oktober zie je dat die burgerlijke weerstand heel groot is. In Catalonië is de betrokkenheid bij de politiek heel groot. Er is een sterke behoefte aan een positief toekomstbeeld. De gedachte leeft dat het beter kan dan in Spanje, met het politieke partijen-systeem, met al zijn corruptie. Catalaanse leiders projecteren dat heel handig op de onafhankelijkheidsgedachte. Het is waar: op het referendum is ook van alles aan te merken. Maar het enige waar Madrid mee komt, is een keiharde lijn. Het geeft weer dat er een volstrekt onbegrip is over wat er in Catalonië gebeurt.” Hoe lang kan Madrid die harde lijn volhouden? „Dat is de vraag. Madrid blijft hameren op de grondwet en op ’concordia’ - harmonie -, zonder dat er verder sprake is van democratie en een dialoog. Maar meer dan de helft van de regio is inmiddels gemobiliseerd: die geest stop je niet terug in de fles. Als er lange tijd repressie is, gaan delen van een beweging ondergronds. Dan komen er meer stakingen en massademonstraties. Dan is wat we op 1 oktober hebben gezien alleen maar een voorproefje en komt er veel meer geweld en confrontatie.” Wat zijn de gevolgen daarvan? „Een van de meest funeste bijwerkingen van deze crisis is de steeds grotere vijandigheid tussen bevolkingsgroepen. Er ontstaan negatieve beelden over elkaar. Er zijn mensen die hun facebookaccount opheffen, omdat ze geen zin meer hebben in die heftige discussies. Vrijwel iedereen heeft wel ruzie met iemand over politiek. En vergis je niet: als je eenmaal zo’n ruzie hebt, herstel je die niet snel... Dat zijn gevaarlijke mechanismes, die we ook op de Balkan hebben gezien.” Is er wel een oplossing? „Veel hangt af van wat er in Madrid gaat gebeuren. De socialisten geven nog wel hun steun aan Rajoy in deze crisis. Maar de PSOE wil eigenlijk meer dialoog. Stel dat er een escalatie komt en de regering Rajoy valt, dan komen er verkiezingen en kan er een heel ander scenario ontstaan. Dan zou er een grondwetswijziging kunnen komen en meer autonomie voor Catalonië. Wellicht zelfs een officieel en bindend referendum. Maar politiek gezien zou dan de democratie gezegevierd hebben en zou alles op een vreedzame manier verlopen, zonder geweld.” Waar heeft Spanje behoefte aan? „Aan vernieuwing op veel niveaus. En meer begrip tussen regio’s onderling. Er wordt wel gezegd: het Catalaanse onderwijs wordt ingezet voor nationalistische ideeën. Dat is waar, maar in de rest van Spanje gebeurt dat net zo goed.Je kunt het ook omdraaien, bijvoorbeeld door meerdere talen verplicht te stellen, zodat kinderen een van de andere landstalen leren, zoals Catalaans of Baskisch. Dan vergroot je ook de onderlinge, semi-federale solidariteit.”