’Ontsnapte tbs’er meer vluchter dan vechter’

Kinderlijk eenvoudig onttrok Van Z. zich vrijdag in de wijk Hatert in Nijmegen aan het toezicht van zijn begeleider. Een sprintje op de fiets en weg was de man die in 2014 werd veroordeeld tot 3,5 jaar cel en tbs voor het misbruiken van jonge Brabantse tieners, het bezit van kinderporno en het ’groomen’ of aanzetten tot het verrichten van seksuele handelingen van een fors aantal meisjes en jongens via internet. Werden de eerste twee ontsnapte tbs’ers binnen 24 uur door de politie van straat geplukt, Van Z. uit Harskamp was zondagavond nog steeds onvindbaar. De politie verspreidde vrijdagmiddag een Burgernetmelding naar aanleiding van de ontsnapping waarin werd gewaarschuwd om de ontsnapte tbs’er vooral niet zelf te benaderen. Het staat er met een uitroepteken. Dus toch gevaar? Maar de man had toch een laag risicoprofiel? Explosief mengsel Een blik op de analyses van de gedragsdeskundigen die Ronald van Z. in 2014 voor zijn proces onderzochten, geeft een verontrustend beeld. ’Betrokkene heeft ook een egocentrische, externaliserende en gewetenloze kant, die kan worden gelabeld als psychopathiform. De combinatie van de twee geschetste kanten leidt tot een explosief mengsel: het maakt betrokkene tot een gewetenloze, egocentrische man zonder veel empathische vermogens, die is gericht op het aangaan van gebruiksrelaties ten eigen nutte’, zo staat omschreven in het vonnis uit november 2014. Een psychiater omschrijft dat Van Z. geen autoriteit accepteert. ’Hij beschouwt zichzelf als de maat der dingen en kan zich slechts committeren aan de wensen van anderen voor zover hij daar zelf voordeel uit kan halen.’ Het risico op herhaling van seksueel delictgedrag wordt ingeschat als hoog. Complexe behandeling Een psycholoog wijst op de ruime ervaring die Van Z., die in 2006 en 2008 ook al werd veroordeeld voor zedenzaken, heeft in klinieken. ’Hij heeft meer inrichtingservaring dan de gemiddelde sociotherapeut binnen wat voor kliniek dan ook, hetgeen zijn behandeling extra complicerend maakt. Betrokkene is meer een ’vluchter’ dan een ’vechter’.’ Een vlucht naar het buitenland wordt niet uitgesloten. Uit de rapportage van Reclassering Nederland, opgemaakt op 28 februari 2014, blijkt dat in het verleden een behandeling voortijdig werd beëindigd vanwege de ’zeer beperkte leerbaarheid van verdachte en zijn aanhoudend oncontroleerbare opstelling’. In de kliniek staat Van Z. bekend als een lastige klant. De laatste maanden is hij zwaar gefrustreerd over zijn behandeling en het klimaat in de kliniek, zo melden goed ingevoerde bronnen van De Telegraaf. De vrees bestaat dat hij als gevolg van die frustratie opnieuw kan toeslaan. Hij stuurde brieven naar media, waaronder deze krant, waarin hij zijn ongenoegen uitte. Recent verbleef hij op een isoleercel wegens wangedrag. Naam en foto Het beeld van een ernstig gefrustreerde Van Z. wordt bevestigd door zijn advocaat Job Knoester. Maar van gevaar is volgens de tbs-specialist geen sprake. „Mijn cliënt is niet iemand die uit het niets iemand de bosjes intrekt en iets aandoet. Bij een ontvluchting is het risico op nieuwe delicten laag. Dat is op onderbouwde wijze beschreven in het meest recente rapport van de Pompekliniek dat is opgemaakt voor de laatste tbs-verlengingsprocedure.” Bij zijn laatste tbs-verlengingszitting werd de maximale verlenging niettemin opgelegd: twee jaar. Het lage risicoprofiel is ook de reden voor het niet vrijgeven van zijn foto en naam door politie en justitie. Het gevaar is te laag en weegt niet op tegen het verlies van zijn privacy, zo is de conclusie. Het team FastNL van de politie zoekt nog steeds naar Van Z. Bronnen rond de kliniek die vrijdagmiddag deze krant tipten over de ontsnapping van Van Z., maken zich grote zorgen over de omgeving waarin gestoorde moordenaars en andere geweldplegers en zedendelinquenten worden klaargestoomd voor terugkeer in de samenleving. „Op iedere afdeling zijn illegale telefoons, alle soorten drugs, geheugenkaartjes met in de kliniek gedownloade films, porno, en kinderporno te koop. Pompe heeft niet eens een ’mobifinder’ waarmee je mobiele telefoons kunt opsporen. Zeer populair is Spice, een soort synthetische wiet. Er wordt wel op getest, maar de variant die te koop is bij de smartshop detecteert men niet”, zegt een ingewijde. Een woordvoerder van de Pompestichting meldt dat er wel twee mobifinders aanwezig zijn. Te jong Ronald van Z. beklaagde zich over het veel te jonge personeel. Therapeuten van begin twintig die nauwelijks ervaring hebben. „Er zijn zedendelinquenten met wie vrouwelijk personeel niet mee op verlof durft te gaan, maar deze mannen mogen wel op onbegeleid werkverlof buiten de kliniek”, zegt de bron. „Er zijn pedoseksuelen op een resocialisatie-afdeling met telefoons en pc’s vol foto’s van minderjarige kinderen op straat. De hele dag staan er kinderprogramma’s op tv. Personeel weet dit, maar doet er niks mee. Het personeelsverloop is hoog, hierdoor moet de patiënt iedere keer weer opnieuw beginnen bij het begin. Veel jong personeel vertrekt, oud en ongemotiveerd personeel blijft over. Er zijn relaties ontstaan tussen personeel en patiënten, die niet naar buiten worden gebracht.” Patiënten die vinden dat hun behandeling te lang duurt, raken gefrustreerd. „Het wordt voor velen uitzichtloos en ze grijpen daarom naar drugs. Anderen besluiten te ontsnappen om in ieder geval even vrij te zijn.” ’Verlof hoort erbij’ „Vanzelfsprekend is contrabande niet toegestaan binnen onze klinieken”, reageert een woordvoerder van de Pompestichting. „Hiertoe voeren we een streng toegangs- en controlebeleid voor patiënten, personeel en bezoek. We gaan dit verder uitzoeken, en waar nodig nemen we maatregelen. Het beeld dat in de berichtgeving van onze medewerkers wordt geschetst, herkennen we niet.” Hij vervolgt: „We doen er alles aan om incidenten te voorkomen, maar deze zijn niet volledig uit te sluiten. Drie op een rij is niettemin te veel. Belangrijk is dat een patiënt op een veilige en verantwoorde manier terug kan keren in de maatschappij. Daarbij is het continu zoeken naar de juiste balans tussen behandelen en beveiligen. Daar hoort verlof bij. Zonder verlof is het niet mogelijk de patiënt voor te bereiden op een veilige en gefaseerde terugkeer in de samenleving. Er zal dan ook onafhankelijk onderzoek worden gedaan naar de toedracht van deze onttrekking.”