Het verstandshuwelijk van ’mr. Wilhelmus’

Dinsdagavond zapte Sybrand Buma (52) nieuwsgierig naar een Duitse televisiezender. „Dat doe ik altijd als ik even wil zien hoe men nou in het buitenland aankijkt tegen wat er hier gebeurt”, zegt de CDA-leider. En dan, glunderend: „Ze noemden uit ons regeerakkoord als een van de belangrijkste punten de aandacht voor ’die Nationalhymne’, het Wilhelmus!” De aandacht voor het volkslied in de klas vond zijn oorsprong in een toevallige vermelding in het verkiezingsinterview dat deze krant in maart had met Buma. Kinderen zouden het in de klas weer moeten leren, net als vroeger. „Als het gezongen werd, gingen we staan. Tuurlijk! Je leert een kind toch niet zittend het Wilhelmus zingen?”, zei Buma toen. Ruim zeven maanden later is de aandacht verankerd in het regeerakkoord, als een symbool voor het versterken van de nationale identiteit. „Het bijzondere is dat ik niet had gedacht dat het zo’n impact zou hebben, dat interview.” Was het moeilijk om de aandacht van de andere partijen daarvoor te winnen? „Nee. De onderhandelingen stonden in het teken van inschatten wat anderen belangrijk vinden. Ik vond de nationale identiteit belangrijk. Alexander Pechtold van D66 zei dat hij het belangrijk vindt dat kinderen het Rijksmuseum bezoeken. Waarop ik zei: ja, vind ik ook. En als we er op dit soort punten uitkomen, gaan we die ook samen verdedigen.” Maar even, in het regeerakkoord staat dat kinderen het Wilhelmus moeten leren. Het ’staand zingen’ zien we niet terug. „Je moet het wel zingen. Het ’staan’ laten we over aan de invulling van de leraar.” Oh, er moet echt gezongen worden. Dat wisten we niet. „Ja, ja. Heel grappig dat daar een discussie over is.” Wat vindt u van de kritiek dat dit soort zaken allemaal overdreven zijn? „We leven in een tijd van versplintering. Hele volksstammen kennen het volkslied niet en ook over de hele totstandkoming van ons land is bij velen niets bekend. Dat moeten wij bijbrengen. Ons Plakkaat van Verlatinghe ligt in een gangetje in het Nationaal Archief. Niemand die het weet, terwijl je er trots op kunt zijn. In het regeerakkoord spraken we af om dat soort zaken zichtbaar te maken. Dat moet de nieuwe minister goed doen.” Uit een onderzoek van EenVandaag blijkt dat de achterban van het CDA het minst tevreden is over het regeerakkoord: 62 procent tegen bijvoorbeeld 82 procent van de D66-achterban. Hoe verklaart u dat? „Dat kan ik niet beantwoorden. Als ik mijn verkiezingsprogramma naast het regeerakkoord leg, heb ik veel meer binnen gehaald dan wat ik gedacht had binnen te zullen halen.” Wat is uw grootste wapenfeit in het akkoord? „Dat er naast financiële zaken ook een aantal zaken wordt geregeld rond zorgen over de samenleving. Bijvoorbeeld over hoe we omgaan met elkaar. Denk aan de maatschappelijke diensttijd voor jongeren en de aanpak van haatzaaiers.” De coalitie heeft 76 zetels en hoopt op steun van andere partijen. Is er dan nog wel wat aan het regeerakkoord te vertimmeren of is dit ’de heilige schrift’ geworden voor de komende vier jaar? „De meeste oppositiepartijen brandden het regeerakkoord vanaf zin 1 af. Ik heb zelf de vorige periode een positie gekozen waarin ik alles per geval bekeek. Dat deed PvdA-leider Lodewijk Asscher deze week ook meer. Kijk naar de klimaatopgave. Er is alle ruimte om te kijken hoe je die goed kunt invullen. Niet alleen in de Kamer maar ook daarbuiten met de samenleving.” En kan de aflosboete nog van tafel? „Mooi woord.” Het lijkt er een beetje op alsof het CDA bedacht heeft dat het hele woningdossier een probleem van de VVD is. Terwijl uw partij ook jaren pal heeft gestaan voor de fiscale steun voor huizenbezitters. De overheid toont zich nu met de aflosboete onbetrouwbaar, vroeger had het CDA dat niet laten gebeuren. „De wet-Hillen is ooit bedoeld om aflossing te stimuleren. Het punt is alleen dat in 2014 de wet is veranderd. Doordat iedereen nu aflost, krijgt iedereen die korting op het eigenwoningforfait. Daar is die wet nooit voor bedoeld. De kostenpost van 200 miljoen die aan het begin was voorzien, wordt zonder ingrijpen anderhalf miljard. Dan kan je niet anders dan ingrijpen. Het is echt totaal onverantwoord om er mee door te gaan. Het is niet mooi, maar het is onontkoombaar.” Waarin onderscheidt het uitruilen van partijen in Rutte III zich van de uitruilen tussen VVD en PvdA in Rutte II? „Het gaat nu heel anders. Toen zei de één: ik doe mijn ogen dicht voor wat jij wilt. En omgekeerd. Ze pakten een kaartje en spraken af om het er daarna niet meer over te hebben. We merkten dat ook met de coalitie in de Kamer. Kamerleden zeiden over voorstellen van de andere coalitiepartij dat ze het niks vonden maar wel móesten.” Dus waarom is het ook al weer zo goed dat er nu proeven komen met gelegaliseerde wietteelt? „Dat is iets wat D66 heel belangrijk vindt, waar ik zelf....” We zien nu iemand zijn ogen dichtdoen.... „Ik zou het zelf nooit verzonnen hebben, maar ik weet dat het voor D66 en meer Nederlanders heel belangrijk is. Dus wat gaan we doen? We bekijken hoe je die proeven goed kunt doen. Daar gaan we een wet voor maken, die gaan we uitvoeren en vervolgens gaan we echt evalueren.” Het klinkt toch een beetje als een compromis dat de vorige coalitie ook prima had kunnen sluiten. „Ik vind het best. Ik zal er nooit enthousiast van worden. Maar je mag van mij vragen dat ik er niet mijn neus ophalend voor wegloop.” We hadden het in ons gesprek in maart ook over uw verstandhouding met VVD-leider Mark Rutte. U had helemaal geen behoefte om de verhoudingen beter te maken met een etentje ofzo. Dat is ook niet gebeurd? „Nee. Er is geen diner à deux geweest.” Toch heeft u elkaar gevonden. Wat is er gebeurd tussen u en Rutte? U noemde hem eerder de Tjakka-premier. „Ja! Dat weet ik nog!” Is-ie dat niet meer? „Dat weet ik niet, want hij moet nog beginnen. We zullen zien of de invloed van het CDA als regeringspartij groter zal zijn op zijn houding.” Het gaat Nederland economisch nu voor de wind, uw kabinet gaat ook meer uitgeven. Kunt u de beloofde lastenverlichting nog waarmaken als het economisch tegen zit? „Door de eerdere crisis in Amerika weten we dat geen enkele economische opleving vanzelfsprekend is. We hebben in de begrotingsregels buffers afgesproken. Maar mijn zorg is dat het vertrouwen in de politiek straks weggaat als we alleen maar op economie sturen, terwijl je een samenleving juist bij elkaar houdt op andere dingen. Onderwerpen als immigratie en integratie spelen nog steeds het meest bij Nederlanders, net als onderlinge omgangsvormen. Daarna komen pas zorg en economie.” U blijft in de Kamer zitten. Heeft u ooit serieus overwogen het kabinet in te gaan? „Jazeker. Het is echt een weging geweest. Met een coalitie van slechts 76 zetels in een parlement waar veel politiek vuurwerk te verwachten is, is het veel beter voor de coalitie en mijn partij om in de Kamer te blijven. Het CDA heeft nog nooit een politiek leider gehad die niet in het kabinet zat. De partij was dan ook heel blij met mijn besluit.” Die blijdschap snappen we wel, want zo kunt u rustig in de Kamer uw eigen geluid laten horen tot Mark Rutte klaar is met zijn laatste termijn als premier. En dan zelf een gooi doen naar het Torentje, als een vertrouwd gezicht op rechts... „Dat hoor ik ook van anderen, maar tot die afweging ben ik niet echt gekomen. Ik denk altijd in historische parallellen. Wim Kok werd na zijn vicepremierschap ook premier. Frits Bolkestein bleef juist in de Kamer zitten en legde het af tegen Kok.” Het is moeilijk voor te stellen dat dit niet meespeelt voor u. Ambieert u over een paar jaar het Torentje? „Ik ambieer de komende vier jaar het CDA te leiden in de Tweede Kamer. Ik kijk niet verder dan dat. Dat heb ik nooit gedaan.”