Minder festivals in strijd tegen drugs

En het interview begon nog wel zo gezellig. In zijn werkkamer vol met parafernalia van zijn favoriete stripheld Kuifje, vertelt de voormalig advocaat van voetbalclub Ajax smakelijk over hoe zijn vriendin erachter kwam dat ze voorlopig kan fluiten naar een uitgebreide zomervakantie. De CDA’er had haar namelijk nog niet verteld dat een minister van J&V er slechts 2,5 week tussenuit mag, omdat er altijd een veiligheidscrisis kan uitbreken. Tijdens een etentje bij politiek voorganger Ard van der Steur (VVD) thuis kwam dat plots ter sprake. Grijnzend: „Het werd een hele stille autorit terug.” Maar al snel komt het gesprek op een nieuwtje van afgelopen week. Topambtenaar Ronald Barendse is opgestapt omdat hij ervan wordt verdacht zijn collega-ambtenaren op eigen houtje te hebben ondervraagd. Hij verhoorde ze omdat hij zocht naar een lek. De affaire is precair. Het waren namelijk juist lekkende ambtenaren die eerder aan het daglicht brachten dat het departement meermaals over de schreef ging. Wetenschappelijk onderzoek, onder meer naar het nut van ons drugsbeleid, werd door het departement gestuurd. Dat gebeurde al voordat Grapperhaus aantrad, maar de affaire ettert door. Zeker nu het erop lijkt dat Barendse, de tweede man op het ministerie, het opsporen van klokkenluiders belangrijker lijkt te hebben gevonden, dan het veranderen van de werkwijze van zijn ministerie. Hoe kon dit gebeuren? „De op een na hoogste ambtenaar heeft daar verantwoordelijkheid voor genomen. Hij stelt zijn functie ter beschikking. Daar heb ik respect voor. En dan gebruik ik de uitdrukking die mijn oude moeder mij leerde: nu geen zout meer in wonden wrijven.” Maar onder uw verantwoordelijkheid ging een topambtenaar de mist in. „Ja. Maar heeft u enig idee hoeveel ambtenaren voor dit ministerie werken? Doe eens een gok? Nee, wij stellen hier de vragen. „Niet om in een raadspelletje terecht te komen, maar dit is een heel grote organisatie met meer dan 110.000 mensen. In een heel grote organisatie worden fouten gemaakt.” Doet u hier niet te luchtig over? Juist van dit soort dingen is eerder gezegd dat dit nooit meer mocht gebeuren. „Nee, ik doe er niet luchtig over. Ik vind u nogal judgemental, zeg ik keihard. Want ik vind het onvoorstelbaar dat je van de gedachte uitgaat dat in een organisatie iemand nooit iets zou moeten doen wat niet had moeten, of mogen gebeuren. Dat zijn nou eenmaal dingen die daarbij horen.” Rekent u zichzelf ook iets aan? „Laat ik het maar uit het hart zeggen. Dan moet ik even een net woord voor jullie lezers gebruiken. Ik vind het wel heel erg waardeloos. Maar eigenlijk zou ik liever een woord gebruiken dat met een ’k’ begint en met ’lote’ eindigt, dat dit zo gebeurd is.” Is de Nederlandse drugscriminaliteit erger dan u aanvankelijk dacht? „Ja, het is mega profijtelijk voor boeven.” Wanneer merkte u dat? „Tijdens werkbezoeken, waar ik zag dat boeven zich gewoon in een woonwijk, tussen burgers, hebben genesteld met drugslabs en opslagplaatsen en waar illegale mensenhandel plaatsvindt. Daar worden mensen uit de bovenwereld bij betrokken, ze worden gechanteerd.” Ondertussen is op festivals harddrugsgebruik aan de orde van de dag. „Daarom mijn waarschuwing richting pillengebruikers en cokesnuivers: besef dat je een enorme criminele industrie helpt en dat het op het dak komt van gewone mensen.” Daar kunt u toch als minister wat tegen doen? „We hebben met elkaar afgesproken: als je op een festival met een gebruikershoeveelheid wordt aangetroffen kom je er niet in. Als het meer is, ga je mee met de politie. Als we dat zouden handhaven, zou je nog eens wat gaan zien. Het probleem is: we hebben 1100 festivals in Nederland. Moeten we onze politie helemaal daarop inzetten?” Zegt u nou dat er minder festivals georganiseerd moeten worden? „Ja, ik denk dat je met elkaar kritisch moet zijn en moet zeggen: kunnen we dit met zijn allen aan?” In 2017 werd in Nederland met de productie van xtc en amfetamine bijna 20 miljard verdiend. Valt dit wel te tackelen? „Er is extra geld gekomen: eenmalig 100 miljoen in een zogeheten ondermijningsfonds om criminele activiteiten te ontregelen en nog eens structureel 10 miljoen. Maar als we het hierbij laten, wordt het heel erg lastig.” U zit aan de knoppen. Regel dat dan. „Ik ben druk bezig er iets aan te doen. Ik ben bezig de politie te versterken. Dit jaar krijgt het OM er ook extra geld bij.” Wat is er structureel nodig? „Dat kan ik niet 1, 2, 3 zeggen.” Geen geruststellende gedachte, zeker niet voor een minister van Justitie en Veiligheid. „Ja, maar wacht even. De minister van Justitie en Veiligheid zegt: met deze 100 miljoen in dit fonds en die 10 miljoen structureel en daarnaast nog flankerende dingen zoals extra politie hebben we een heel belangrijke grote stap gezet.” Ja, en de minister zegt: het is nog niet genoeg. En de minister zegt ook: ik weet eigenlijk niet wat er nodig is. „Dat zegt de minister niet.” Dat zegt de minister wel. „De minister zegt: er zal meer nodig zijn. Hoeveel dat nou is, vind ik moeilijk aan te geven. Dat is omdat we dat geld hebben gestoken in allerlei projecten die bedoeld zijn om die georganiseerde misdaad stevig aan te pakken. En daarvan gaan we de komende tijd merken welke het meest succesvol zijn, zodat je daar meer in kunt investeren.” U bent niet van de drugs. Wat is uw guilty pleasure? „Ik kan erg onmatig zijn met eten. Als ik terugkom van een laat debat dan ga ik – niet lachen – los op de chips en de Tony Chocolonely. En dan denk ik: wat zit ik nou te doen?” Nog even over het CDA. Wilt u misschien de plek van Sybrand Buma overnemen? „Nee. Er zijn een paar heel geschikte mensen om dat te doen. Ik denk dat ik de taak moet hebben zo’n ministerie goed te leiden.” Wie zijn serieuze kandidaten? „Pieter Heerma, Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra zijn uitstekende kerels en Mona Keijzer is een uitstekende dame. Dat laatste wil ik even benadrukken, Mona is ook een uitstekende kandidaat.”