Geheime stukken: onthutsend beeld afvalcentrale Amsterdam

De gemeente Amsterdam hangt als eigenaar van AEB een strop van honderden miljoenen boven het hoofd, nu de fabriek door alle technische tegenslagen in grote financiële problemen verkeert. Door de slechte staat van machines en leidingen loopt het AEB-personeel acuut gevaar, valt op te maken uit vertrouwelijke rapporten van de fabriek zelf. Een van de scenario’s waar de gemeente momenteel serieus rekening mee houdt is een faillissement. Dit ondanks dat de stad afgelopen week in het diepste geheim al met tientallen miljoenen over de brug kwam voor noodzakelijke herstelmaatregelen, zo blijkt uit gemeentelijke rapportages die zijn ingezien door De Telegraaf. Binnen twee maanden moet duidelijk zijn of er een duur reddingsplan komt of dat de fabriek, die al sinds de bouw in 2003 met tegenslagen kampt, definitief z’n deuren moet sluiten. Stoomturbines op hol Afgelopen woensdag onthulde deze krant dat de gemeente Amsterdam tientallen miljoenen moet uittrekken om te voorkomen dat het AEB z’n vierhonderd personeelsleden niet meer kan betalen. Kort daarvoor werden vier van de zes afvalverbrandingslijnen gestopt omdat de veiligheid van de medewerkers die de processen moeten begeleiden niet meer kan worden gegarandeerd. Nu blijkt ook nog dat de fabrieksleiding afgelopen jaren grote veiligheidsrisico’s heeft laten ontstaan. Zo kunnen de enorme stoomturbines voor het opwekken van elektriciteit op hol slaan en uit hun stalen omhulsels vliegen, en kunnen de leidingen met zeer gevaarlijke stoffen (zuren) in de rookgasreiniging gaan lekken. Ook is er een groot risico op het ’droogstoken’ van ketels. Als dat gebeurt, is een jaar nodig om de ketels te herstellen, met enorme financiële schade tot gevolg. Uit de geheime stukken blijkt dat AEB jarenlang niet geïnvesteerd heeft in controlesystemen en dat preventief onderhoud aan de machines niet werd uitgevoerd. „Over de gehele linie zijn de systemen niet robuust genoeg en het controlesysteem bevat vele componenten die verouderd zijn en niet meer kunnen worden vervangen. Ook is er een overload aan alarmen die het systeem genereert en die medewerkers niet meer kunnen overzien. Het aantal alarmen per uur is een veelvoud van waar menselijkerwijs op kan worden geacteerd”, schrijft de nieuwe directie van AEB in een brandbrief aan de gemeente. In een onderzoeksrapport wordt gesteld dat er 10 tot 12 alarmen per minuut afgaan. Daarnaast blijkt de organisatie niet op orde. „De afdeling onderhoud heeft niet voldoende mensen.” Zo zijn er mensen weggegaan en is er bezuinigd terwijl er een groter wordende werklast ontstond. Ook is kennis en kunde onvoldoende. Uit extern onderzoek blijkt dat er een ’afschuifcultuur’ heerst binnen het bedrijf. „Mensen schuiven de verantwoordelijkheid af en zijn ongeïnteresseerd.” 126 miljoen verlies Nu een groot deel van de afvalverbranding is stilgelegd, lopen de financiële problemen door terugvallende inkomsten alleen maar op. In de prognose wordt rekening gehouden met een verlies van in totaal 126 miljoen euro in de komende twaalf maanden. Bij de gemeente is dan ook aangeklopt voor extra financiële steun. Als de gemeente niet heel snel met geld over de brug komt, zou de fabriek al binnen één maand niet meer aan haar betalingsverplichting kunnen voldoen en uitstel van betaling moeten aanvragen. AEB verzocht de gemeente in eerste instantie om 60 miljoen steun om de eerste vier maanden te kunnen overleven. „Onderkend moet worden dat dit bedrag het komende jaar met 90 miljoen kan oplopen naar 150 miljoen”, staat in een intern rapport. En daar stopt het bloeden van de gemeente nog niet. Een regelrechte financiële ramp dreigt als de banken waar AEB leningen van ruim 200 miljoen heeft uitstaan, waaronder ING, ABN Amro, Deutsche Bank en BNG Bank, zich terugtrekken. ’Niet levensvatbaar’ „Aannemende dat de banken voor continuering van de financiering garanties zullen eisen die de gemeente niet mag verstrekken, dan wel volledige aflossing van hun financiering zullen eisen, verzoeken wij de gemeente om een kapitaalinjectie die voldoende is om de bankfinanciering af te lossen”, schrijft de AEB-directie aan burgemeester Halsema. In dat geval zal er in totaal 350 miljoen euro van de gemeente nodig zijn. Accountantsorganisatie KPMG berekende bovendien dat de gemeente als eigenaar van de fabriek het eigen vermogen van AEB (145 miljoen euro) en een lening (108 miljoen euro) volledig moet afschrijven. De totale strop voor Amsterdam zou daarmee uitkomen op ruim een half miljard euro. Uit de stukken blijkt dat het „zeer onzeker” is of AEB een „significant betere toekomst tegemoet gaat en weer helemaal opleeft na deze ingreep.” Bij de gemeente wordt ervan uitgegaan dat er in een later stadium opnieuw wordt aangeklopt om geld. Naast een reddingsplan, waarbij wordt gepoogd samen te werken met de banken, is er ook een „gerede kans” dat na nader onderzoek „de conclusie luidt dat de onderneming niet meer levensvatbaar te krijgen is en dat afgestevend zal worden op een faillissement.” De Amsterdamse wethouders Kock (Financiën) en Van Doorninck (Duurzaamheid) laten weten dat het door blijven gaan van publieke voorzieningen zoals afvalverwerking en warm water voor de gemeente het allerbelangrijkste is. Op vragen over de hoogte van de financiële strop willen zij niet ingaan.