Geen seks, bezoek en telefoons: vrees voor toename spanningen bajes

De gedetineerden mogen sinds 13 maart geen bezoek meer ontvangen, verloven zijn opgeschort en overplaatsingen zijn tot een minimum beperkt. De beperkingen en onwetendheid leiden tot frustraties en ook angst. In Italië, Colombia en Brazilië zijn in gevangenissen al opstanden en massale ontsnappingen geweest. „Ze begrijpen het allemaal wel, maar vinden het niet leuk. De gedetineerden zitten bijna 24 uur per dag op hun cel. Gezamenlijk luchten kan niet en bezoek ontvangen evenmin. Wij kunnen als advocaten niet tot nauwelijks cliënten bezoeken. Ze zijn geïsoleerd en dat is zwaar. Hoe lang gaat dit nog duren?”, zegt de Amsterdamse strafrechtadvocaat Jan-Hein Kuijpers. Advocaat Jan Vlug herkent het beeld. „Ik ben ontzettend bezorgd. Ik had een cliënt die absoluut niet naar de arbeid wilde uit angst om besmet te worden. Anderen willen graag zo snel mogelijk van een meerpersoonscel af. De druk neemt toe.” Yntse Koenen van de FNV Justitie en Veiligheid drong eerder bij de DJI aan op het terugbrengen van het aantal meerpersoonscellen om besmetting en onrust hierover te verminderen. „Dat is nu gebeurd. Het percentage is teruggebracht van 25 naar 18 procent. Ook mogen er meer gedetineerden met een enkelband naar huis om de druk in de PI’s te verlichten. De spanningen zijn vooral groot op de psychiatrische afdelingen. Mede omdat daar nu zorg onder druk staat.” Over de muur De instroom bij de gevangenissen is wel iets afgenomen, terwijl de uitstroom toeneemt. Er zijn bijvoorbeeld veel minder aanhoudingen. Koenen: „Maar de huidige situatie moet niet te lang duren. Ik ben bang dat de spanningen toenemen. Het is belangrijk om de situatie goed te monitoren.” Om het contact voor gedetineerden met de buitenwereld zo veel mogelijk te kunnen continueren zijn er ruimere mogelijkheden voor telefonisch contact. Bijvoorbeeld via Skype. Bronnen in het Justitieel Complex Zaanstad melden dat personeel de handen vol heeft aan het voorkomen dat smokkelwaar de bajes inkomt. Personeel loopt met zakken op het terrein om over de muur gegooide drugs en telefoons te rapen. Omdat de gedetineerden veel langer op hun cel moeten zitten, neemt de vraag naar drugs en telefoons toe. Geen seks Iedere inrichting heeft zo zijn eigen problemen en ongenoegens. Het ’coronabeleid’ verschilt veelal per inrichting. In Lelystad zijn gevangenen vooral boos dat ze 21 uur per dag in hun cel moeten blijven en verstoken zijn van bezoek. Ook het binnen gevangenissen zo geliefde bezoekuurtje zonder toezicht (bzt), waarin gedetineerden in een speciale ruimte seks kunnen hebben met hun vaste partner, is vervallen. Dat leidt tot extra spanningen en frustraties. Toegezegde skypeverbindingen werken niet of nauwelijks. In Roermond staan de celdeuren de hele dag open, zodat iedereen gewoon door de gangen kan wandelen. Dat brengt in de ogen van sommigen weer extra gezondheidsrisico’s met zich mee omdat bewaarders wel gewoon contact met de buitenwereld hebben. Recht van de sterkste „Het bellen is een ramp”, verzucht een gevangene die wel even met deze krant contact kon krijgen. „Iedereen mag onbeperkt bellen om het gebrek aan bezoek te compenseren. Maar het recht van de sterkste geldt. Er staan lange rijen bij de telefoons, maar niemand durft fysiek sterke of agressieve gedetineerden aan te spreken als ze eindeloos lang bellen.” Mobiele telefoons zijn in Roermond weer amper voorhanden. „Vorige week werden er een paar in een pakketje over de muur gegooid, maar ze vielen net voor de voeten van een bewaarder”, vertelt de gevangene spijtig. Tot nu toe is volgens de DJI één gedetineerde besmet geraakt met het virus. Dat was in het gevangenisziekenhuis van de penitentiaire inrichting Haaglanden in Scheveningen. Deze gedetineerde was al ernstig ziek. Dagprogramma De DJI laat in een reactie weten dat het dagprogramma voor gedetineerden zoveel als mogelijk in tact wordt gelaten. ’Activiteiten waar gedetineerden recht op hebben zoals arbeid blijven gehandhaafd.’ Volgens de DJI behouden advocaten die in het belang van de rechtsgang cliënten willen bezoeken die mogelijkheid. „Meerpersoonscellen worden zoveel als mogelijk enkelvoudig gebruikt. Dat kan ook doordat er minder instroom is. Gebruik van meerpersoonscellen is nog steeds het geval, en hier wordt zorgvuldig mee om gegaan. Er wordt topprioriteit gegeven aan de gezondheid van de gedetineerden en het voorkomen van verspreiding van corona. Dat betekent dat gedetineerden bij ziekteverschijnselen direct van elkaar worden gescheiden en afgezonderd”, zegt woordvoerder Eveline Petit van de DJI. „Er wordt knetterhard gewerkt met de mogelijkheden die er zijn in deze bijzondere omstandigheden. De genomen maatregelen vragen van iedereen aanpassing en geduld, net als in de rest van Nederland, maar gezondheid en veiligheid staan voorop.” Over spanningen op de psychiatrische afdelingen zegt de DJI: ’Op de penitentiair psychiatrische centra en de extra zorgvoorzieningen is de zorg gegarandeerd en gewaarborgd’. In de nieuwste corona-update rechtbankverslaggever Saskia Belleman over een zaak tegen een corona-hoester die tien weken de cel in moet. Verder nog veel meer coronanieuws. Luister de podcast hier, hieronder of via je eigen podcast app.