Tweede golf en depressie: ’Alles wordt uitzichtlozer’

„Tot de zomer beseften we niet dat dit een marathon is, en niet slechts een sprintje”, zegt Derek de Beurs, programmahoofd Epidemiologie van het Trimbosinstituut. „Het gaat langer duren dan we dachten en hoopten. In het begin van corona was een op de drie overstuur. Na de vakantie was dat nog maar een op de zes, het ging beter met onze psychische gezondheid. Maar nu we naar de winter gaan en een terrasje er niet meer in zit, wordt alles uitzichtlozer. In de psychiatrie is het bekend dat mensen zich beter voelen als ze naar iets toe kunnen leven. Die stip op de horizon is nodig, zonder perspectief worden we somber. De kans dat we nu meer gestrest en depressiever worden is groot. De vraag is of we weerbaar genoeg zijn om het te redden.” Dat vermogen om het te redden verschilt per mens, voegt De Beurs hieraan toe. „Optimisten hebben meer vertrouwen in de toekomst en overschatten zichzelf. Pessimisten hebben een realistischer wereldbeeld.” Polariseren Ook evolutionair psycholoog Mark van Vugt voorziet dat deze crisis, zowel financieel als emotioneel, de samenleving een depressieve kant opduwt. „En het zal ook polariseren, ik denk dat twee extreme menstypen ontstaan. Activisten die de vrijheid opeisen, en getraumatiseerde hulpelozen. De laatsten durven niet meer te bewegen. Zitten doodstil, zoals in het experiment met duiven in een kooitje, die links en rechts schokjes toegediend kregen. Maar omdat de oorzaak van corona buiten onszelf ligt, kunnen we ermee leren omgaan, ook met alle teleurstellingen. Inwoners van landen die al lang met infectieziekten dealen, plegen ook niet massaal zelfmoord.” Patrick van Hees, geluksexpert van CHAP Hapiness Institute, zou afgelopen dinsdag groots zijn zilveren huwelijk vieren. „Nu bleef het bij een gebakje met de wederzijdse ouders en een vaartocht met de kinderen. Met vrienden spreken we twee voor twee af, hebben we vaak iets om naar uit te kijken. Maar we hebben de voorpret van zo’n feest gemist. Anticiperen is mentaal tijdreizen, net als herinneringen ophalen. Ik vind wel dat Nederlanders veerkrachtig met de situatie omgaan, ik hoor weinig gemekker. Met gedachten en gedrag kun je je eigen geluksgevoel sturen. Maar je mag best balen dat het festival niet doorgaat, je hoeft echt niet de hele tijd als een blij ei rond te lopen.” Vakantiefilm Ruut Veenhoven, emeritus hoogleraar ’Sociale condities voor menselijk geluk’, toonde jaren geleden met onderzoek aan dat voorpret gelukkiger maakt dan de gebeurtenis zelf. „De vakantiefilm speelt zich al af in je hoofd voordat je je koffers pakt, de werkelijkheid corrigeert het zonnige beeld van de reclame. Op rozige verwachtingen volgen tegenvallers, maar de voorpret neemt niemand je af.” Hij voorziet dat een nieuwe lockdown veel impact zal hebben. „Hoeveel depressieve romans zijn er niet geschreven over christelijke zondagen waarop niet gefietst mocht worden. Mensen zijn sociale diertjes die toch het liefst tegen elkaar aanschurken, feesten, elkaar ontmoeten. Een jaar lang geen voorpret, dat is afzien. Want ik weet niet of dat vaccin er zo snel is...” Klinisch psycholoog Sander Koole: „We hadden verwacht na drie maanden de schuilkelder uit te kruipen. Nu lijkt een lockdown in meerdere of mindere mate permanent of op zijn minst semipermanent te worden. Wie weet is dit het nieuwe normaal. We moeten een manier vinden om daar mee om te gaan. Ouderen zijn ook nu gelukkiger, jongeren krijgen de zwaarste klap. Voor hen is het extra zuur om sociale omgang te ontberen, nieuwe vriendschappen, de liefde, eerste baan, studie. Ze kunnen hun vleugels niet uitslaan, ik noem het ’de sociale hongerwinter’.” Koole vervolgt: „Vinden Amerikaanse vakbroeders dat we hoop moeten houden, ik lees ook over voordelen van defensief pessimisme. Als je denkt dat het leven twee jaar lang op slot zit, hoef je je minder schrap te zetten bij die teleurstelling. Dan bescherm je jezelf als het ware.” Koole pleit voor beslissingen. „Het kan maar beter meteen duidelijk zijn dat carnaval niet doorgaat. Onzekerheid versterkt de emotie; een mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest.” In een speciale podcast van Wierd Duk waarschuwt Bert Slagter dat de IC eind oktober vol ligt als het aantal coronabesmettingen in dit tempo blijft stijgen. Ook legt hij haarfijn uit hoe we alle statistieken moeten lezen: ’Zonder examen is net of het niet af is’ Natuurlijk was Minke Temmink (17) in maart opgelucht dat ze niet meer voor haar havo-examen hoefde te leren. „Yés, dacht ik, want ik stond er best goed voor. Maar later vond ik het vooral jammer. Ik heb niet meegemaakt wat iedereen meemaakt, het is net of het niet af is. Geen examenstunt, waar we ons zo op verheugd hadden. De diploma-uitreiking, normaal met alle klassen samen, was nu per klas. Gefeliciteerd en doei. Geen eindfeest, geen afscheid.” Minke is net begonnen met haar studie pedagogiek aan de Hogeschool van Amsterdam. „Via videobellen heb ik kennisgemaakt met mijn studiegenoten en mijn mentor. Duurt de introductie normaal een week, lekker op de fiets de stad verkennen en cafeetjes bezoeken, nu was het één dag, waarvan de helft op ging aan een presentatie. Vriendschappen sluiten is niet makkelijk nu. Normaal praat je na over een college, maar ik heb maar 2,5 uur per week les op school, de rest van de colleges is online. Chillen met klasgenoten is er niet bij, alles gaat via de app, en dan mis je de non-verbale communicatie. Maar we zitten wel allemaal in hetzelfde schuitje.” Minke is van zichzelf beslist geen treurwilgje, integendeel! „Maar ik ben best wel eens boos en verdrietig dat ik het ene niet heb kunnen afsluiten en dat het andere niet goed begint.” Bevrijdende lach: „Het tweede jaar wordt vast heel erg mooi!” Ja, nee, ja, nee en… ja! Op 4 juli zouden Hellen Smit (53) en Ton Bouman (56) uit Nuenen trouwen, na elf jaar samenwonen. „Knalfeest in het stuk bos achter ons huis, 150 gasten”, zegt Hellen. „De kaarten waren al gedrukt maar nog niet verstuurd toen op 15 maart die lockdown kwam, nota bene op mijn verjaardag. We zouden die dag uit eten gaan, maar ik voelde me beroerd en Ton was ook doodziek. Ik denk dat we corona gehad hebben, maar toen waren er geen testen.” „Begin april hebben we de trouwerij verzet naar 5 september, dat leek nog zo ver weg… Stickertjes over de trouwdatum, kaarten op de bus. Op 4 juli dachten we wel de hele dag ’oh, anders hadden we nu ja gezegd’ en ’nu zou de band gaan spelen’.” Goed, 5 september ging dus ook niet door. „Weer de fotograaf afbellen, de mensen die de tent verhuren, heel vervelend voor hen. Voor ons is het een luxeprobleem als je het afzet tegen wat corona aanricht. Gelukkig zijn we gezond, Ton heeft zijn hoveniersbedrijf, ik een baan in de zorg.” De ballonnen verschrompelen dag na dag. Maar ze hebben een nieuwe datum gepland. Op 10 juli volgend jaar gaan ze opnieuw voor het echie. „Ik heb heel wat trouwdata om te onthouden.” ’Carnaval is feest van de weemoed’ Nooit heeft hij ook maar één carnaval gemist, Patrick Gilissen alias de Sjele Ripporter, ofwel de schele reporter. Met lede ogen ziet hij nu dat Brabant carnaval cancelt. „Zeg nooit nooit, ik heb nog tien procent hoop dat het in Limburg toch kan doorgaan. Zo niet, dan heb ik een jaar niet geleefd…” En nee, deze Maastrichtenaar overdrijft niet. „Ik leef er naartoe, op mijn site staat een dagteller, nog 84 dagen tot het losbarst. Met kerst kietelt het al. Twee weken ervoor ga ik in mijn jaarlijkse lockdown, ik wil niet dat een koutje op het laatst roet in het eten gooit.” Mede-Maastrichtenaar Ad van Iterson zei het al: „Carnaval is het feest van de weemoed, omdat het, wanneer het begint, ook alweer bijna is afgelopen. Hebben we ons elf maanden verheugd, is het al bijna passé. De vergankelijkheid van het feest zit er bij aanvang al in.” Gilissen wacht af. „Wordt carnaval verboden, dan denk ik dat de traantjes hier zullen vloeien.” In Sas van Gent is de optocht al afgelast, maar de zestien mannen van, de naam zegt het al, De Deurdouwers bouwen gewoon wekelijks verder aan hun wagen. Jeroen Vonck: „Als het voetbal is afgelast, ga je toch ook trainen? Het plezier van het creatieve proces van bedenken en maken is onbetaalbaar. Het is trouwens onze tweede wagen, de optocht van vorig jaar ging niet door vanwege storm Dennis. Nee, het wordt geen file, de wagen van vorig jaar zijn we beu en breken we af. Maar pijn zal het doen, een jaar zonder carnaval. Het is toch de belangrijkste bijzaak van het leven.”