Formatie na geblunder terug bij af

Na zes maanden geblunder is de formatie terug bij af: een mogelijke doorstart van de coalitie VVD, D66, CDA en CU. D66-leider Kaag gaat door de pomp en wil na eerdere bezwaren tóch onderhandelen in de samenstelling die ze eerder openlijk hekelde. Bijna 200 dagen formeren is uitgelopen op een opeenstapeling van blunders, relletjes en onderling gesneer. Samenwerking was in de Haagse kaasstolp vaak ver te zoeken, politieke kopstukken vlogen elkaar geregeld in de haren. Van ’verkennersgate’ tot de venijnige HJ Schoo-lezing van D66-leider Kaag. Sinds de Tweede Kamerverkiezingen in maart is het in politiek Den Haag schering en inslag, terwijl het land het nog altijd moet stellen zonder missionair kabinet. Allerlei exotische varianten passeerden de revue, waarna onderaan de streep een doorstart van de oude coalitie overbleef. ’Functie elders’ Lang konden ’winnaars’ van de Tweede Kamerverkiezingen niet genieten na de stembusgang op 17 maart. Al bij de eerste voorzichtige verkenning door het duo Ollongren en Jorritsma ging het gruwelijk mis. Eerstgenoemde liet per ongeluk een notitie zien waarop ’Omtzigt, functie elders?’ stond. Die notitie bleek een bom onder de prille politieke samenwerking. Het wantrouwen tussen partijen groeide omdat onduidelijk was wie het populaire Kamerlid op een zijspoor wilde zetten. Tijdens een debat naar aanleiding van die affaire ging het van kwaad tot erger. Het politieke schouwspel zou later bekend worden als ’de nacht van Rutte’ waarin de VVD-leider een motie van afkeuring aan zijn broek kreeg, omdat hij had gelogen dat hij het niet over Omtzigt had gehad. Kaag nam in het debat krachtig afstand van de VVD’er door te stellen ’dat onze wegen hier zouden scheiden’. De zelfbenoemde ambassadrice van het nieuwe leiderschap hintte er bovendien op dat ze zelf zou zijn opgestapt als zij de ontvanger van de motie van afkeuring was geweest. Het werd nog erger toen CU-leider Segers een paar dagen later in een interview verklaarde niet meer in een nieuw kabinet onder Rutte te willen zitten. Verziekte verhoudingen De verhoudingen bekoelden en er kwamen meer politieke blokkades dan kansrijke varianten voorbij. Vier verkenners en drie informateurs voerden eindeloos gesprekken. Iedere keer gebeurde dat volgens betrokkenen ’langs de lijnen van de inhoud’, maar achter de schermen was vooral gemor te horen over de verziekte verhoudingen. Bij de VVD zat pijn over de sneer van Kaag tijdens de ’nacht van Rutte’. D66 probeerde tegen beter weten in PvdA en GL samen aan tafel te krijgen, terwijl VVD en CDA dat vanaf het begin al niet zagen zitten. Bij laatstgenoemde partij was ook al chaos, omdat dossiervreter Omtzigt zich er niet meer thuis voelde. Maar niet alleen tussen D66 en VVD knetterde het. De partij van Kaag en kornuiten rekende ook af met CU, terwijl de partijen jaren in een coalitie hebben gezeten. D66 weigerde maanden met de CU rond de tafel te gaan zitten. Kaag vergeleek samenwerking met CU zelfs met ’een roestig geparkeerde auto’, waarmee ze doelde op medisch-ethische onderwerpen zoals abortus en euthanasie, waarbij beide partijen ver uit elkaar liggen. Na de zomer duwde ze CU weer van zich af door voortzetting van het huidige kabinet te blokkeren: „Het roer moet om.” Een hevig gepikeerde CU-leider Segers voelde zich ’onnodig en ongewenst’, maar haakte niet af. Aanval op leiderschap Rutte Er werd met nog meer modder gegooid. Midden in de toch al stroeve formatie haalde Kaag indirect uit naar haar VVD-collega Rutte. In haar HJ Schoo-lezing opende ze de aanval op het leiderschap van de demissionair premier en plaatste ze zichzelf, na vier jaar onder Rutte minister te zijn geweest, juist buiten die Haagse werkelijkheid. Het was Kaag opgevallen dat de Nederlandse politiek in haar woorden ’wordt bedreven door koffie te drinken, relaties te managen, en binnenskamers spelletjes te spelen met partijpolitieke emotie’. Ze nam nadrukkelijk afstand van wat zij ’regelen, ritselen zonder visie’ noemt. Kaag zei bovendien dat iedereen lessen heeft te leren over ’medemenselijkheid, betrouwbaarheid, openheid en effectief bestuur’, en nam daarbij Rutte weer impliciet op de korrel: „Dat geldt ook voor degenen die om het hardst roepen hoe onwijs gaaf ons ’landje’ is.” Tot elkaar veroordeeld Toch ontdekten VVD, D66, CDA en CU steeds meer dat ze tot elkaar veroordeeld zijn, om te voorkomen dat een nieuwe stembusgang noodzakelijk is. Segers zei ’geen boosheid’ meer te voelen. Kaag verkondigde ’politieke blokkades op te heffen’ en de VVD en CDA waren toch al bereid in deze samenstelling, hun voorkeursvariant, te onderhandelen. En zo gaat er na bijna 200 dagen alsnog worden onderhandeld in de samenstelling die al direct na de verkiezingen het meest voor de hand lag.

Formatie na geblunder terug bij af

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Oekraïne verwees ’zekerheid’ naar de prullenbak

Had dodelijk slachtoffer bij brand Schellinkhout voorkomen kunnen worden? ’Illegale bewoning was bekend’

Henny (68) is al acht jaar geheugen kwijt, deskundigen spreken van uniek geval

’Kinderen die iemand doodsteken: waar gaat dit naartoe?’