’Landen helpen bij opvang in de regio’

Klagen over een teveel aan asielzoekers en immigranten is makkelijk, de instroom beperken is vers twee. „Het bestrijden van de grondoorzaken van migratie is te ingewikkeld voor Nederland om het alleen te doen”, zegt Koos Richelle. Tot vorige maand was hij de voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. „Wij kunnen allemaal leuke oplossingen bedenken, maar dat betekent niet dat andere landen automatisch de gevolgen hiervan willen overnemen.” Mogelijke oplossingen zingen er genoeg rond, vooral waar het de inperking van de asielstroom betreft: zet weer douaniers neer bij de grenzen, stel een maximum in voor het aantal nieuwkomers, weiger immigranten uit bepaalde landen, dam gezinshereniging in. Ideeën genoeg. Grenscontroles Nieuwe slagbomen aan de grens zijn vooralsnog niet aan de orde. Vanwege het vrije verkeer in de Europese Unie mag alleen aan de buitengrenzen worden gecontroleerd. „Het Europese Hof van Justitie heeft bepaald dat controle aan een binnengrens in principe niet mag, alleen tijdelijk en steekproefsgewijs”, stelt hoogleraar immigratierecht Peter Rodrigues van de Universiteit van Leiden. Toch kan het die kant op gaan, verwacht onderzoeker en veiligheidsexpert Michiel de Weger. „Een generatie geleden hadden we gewoon nog grensbewaking, maar die hebben we afgeschaft.” De discussie gaat meestal over de bewaking van de Europese buitengrenzen, toch kan ook de Nederlandse grens weer belangrijk worden, zegt De Weger. „Het gaat niet alleen om de immigranten aan de Europese buitengrenzen. Binnen die grenzen zijn er inmiddels een paar miljoen mensen die zomaar naar een volgend land kunnen trekken. In Duitsland is een half miljoen mensen verdwenen, niemand weet waar die zijn. Als daar bijvoorbeeld de AfD aan de macht komt of in Frankrijk Marine Le Pen, het roer drastisch omgaat en er veel geweld ontstaat op straat, dan houdt nu niets hen tegen om ook naar Nederland te komen.” Dan kan er zelfs een domino-effect optreden, meent De Weger. „Landen gaan dan kort na elkaar snel hun eigen grenzen beschermen. Voor een land is het dan beter om dat als eerste te doen dan als laatste.” Gezinshereniging Asielzoekers die de oversteek hebben gemaakt naar Europa, willen graag dat hun familie hen achterna reist. Afgelopen jaar ging het om 4179 familieleden, van wie driekwart uit Syrië en Eritrea kwam. Stel paal en perk aan deze achternareizigers, zeggen voorstanders: dan wordt Nederland vanzelf minder aanlokkelijk als bestemming. Politieke partijen hebben daarom de afgelopen jaren in hun verkiezingsprogramma’s maatregelen geopperd om gezinsmigratie te bemoeilijken. Juridisch zitten er echter haken en ogen aan. En een wondermiddel is het ook niet, zegt Koos Richelle: „Gezinshereniging inperken zal wel enig effect hebben op de instroom. Maar het is geen structurele aanpak van de oorzaken van migratie.” Wat kan er wel? „Het is mogelijk om strenger te toetsen wie er aanspraak kan maken op gezinshereniging”, stelt Richelle. „Ook kan een land bijvoorbeeld de afhandeling van de procedure vertragen.” Volgens hoogleraar Rodrigues schuilt de bewegingsvrijheid in de details: „Je kunt bijvoorbeeld denken aan het iets ophogen van de leeftijdsgrens”, zegt de professor. „Maar de Nederlandse overheid heeft al eerder deze grenzen opgezocht. Daardoor zit er niet veel rek meer in. Gezinshereniging gebeurt op basis van een Europese richtlijn en daarom is de ruimte voor strenger beleid beperkt.” Bovendien verandert een inperking niets aan de oorzaken van migratie, stelt Richelle. „Deze groep blijft toch altijd een uitweg zoeken voor de situatie waarin ze verkeren.” Opvang in de regio Veel effectiever is het volgens Richelle om de opvangmogelijkheden voor vluchtelingen in de regio te verbeteren. „Het merendeel wordt al in de regio opgevangen, maar daar leven ze onder zeer slechte omstandigheden”, stelt Richelle. „We kunnen landen helpen de kwaliteit te verbeteren.” Nederland moet daarbij niet voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten, oordeelt de oud-voorzitter. „Voor de landen uit de regio is het organiseren van de opvang niet gratis”, stelt Richelle. „Daarom moeten we deze landen ook ondersteunen. Dat zal voornamelijk financieel zijn. Maar je kunt ook denken aan het helpen van de lokale werkgelegenheid.” „Daarnaast is opvang in de regio veel goedkoper dan de opvang van een asielzoeker in West-Europa”, zegt Richelle. „Maar als een land dat zelf moet betalen, dan houdt het snel op, omdat deze landen daarvoor niet de mogelijkheden hebben.” Landen straffen Vooral Marokko weigert landgenoten terug te nemen. Dat is een groot probleem, met name bij de aanpak van overlastgevende asielzoekers. Kunnen we landen dwingen om inwoners terug te nemen? Dwang is geen oplossing, meent Richelle. „Dat werkte misschien in de koloniale tijd. We moeten af van het idee dat wij hier een soort natuurrecht hebben om andere landen maar straffen op te leggen. Landen laten zich niet op deze manier behandelen.” Druk uitoefenen op onwillige landen werkt alleen als Europa dat gezamenlijk doet, zegt Richelle. „Je kunt bijvoorbeeld het gemeenschappelijke handelsbeleid gebruiken om zo landen economisch te prikkelen.”