Het doel is om de uitstoot van broeikasgassen door landen van de Europese Unie te verlagen met 55% in 2030 ten opzichte van 1990. Daarvoor is een gigantisch pakket aan maatregelen gepresenteerd. Burgers zullen het onder andere gaan merken op de energierekening en in de prijs voor vliegtickets.

Aanscherping emissiehandelssysteem ETS

Voor energieproducenten en de meest energie-intensieve industrieën bestaat sinds 2005 het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Jaarlijks geldt er een maximum aan broeikasgassen die deze bedrijven gezamenlijk in de EU mogen uitstoten.

De Europese Commissie stelt nu voor de jaarlijkse reductie van de toegestane uitstoot te versnellen. Verder verdwijnen op termijn de gratis uitstootrechten voor de luchtvaart. Het ETS-systeem raakt burgers nu al. Omdat de prijs voor CO2-uitstootrechten fors is gestegen, berekenen energiebedrijven die kosten door in de energienota van consumenten.

Tekst loopt door onder de video.

Transport en verwarming

De aanpak van de uitstoot uit transport en gebouwde omgeving is een van de grootste uitdagingen voor Europa. „In het transport nemen de emissies zelfs nog toe”, stelde eurocommissaris Frans Timmermans deze week. Daarom wil de Commissie beide sectoren onderbrengen in een apart emissiehandelssysteem. Niet de automobilist en de huiseigenaar, maar de producenten van brandstoffen voor transport en verwarming zullen vanaf 2026 hieronder gaan vallen.

Olie- en gasbedrijven moeten, net zoals energiebedrijven eerder op zoek moesten naar alternatieve fossielvrije manieren van stroomopwekking, straks zoeken naar manieren waarop hun producten minder CO2 uitstoten.

Sociaal Klimaatfonds

Ook al geldt het ETS-systeem voor transport en verwarming niet direct voor de consument, de burger gaat het uiteindelijk wel voelen in de portemonnee. De prijs van de zoektocht naar schonere brandstoffen en de aankoop van uitstootrechten zullen leveranciers doorberekenen aan de eindgebruiker. De Commissie is zich ervan bewust dat hierdoor ’energiearmoede’ kan ontstaan: dure benzine en duur gas raken vooral de kwetsbare huishoudens.

Met een Sociaal Klimaatfonds wil de Europese Commissie deze groepen tegemoetkomen. Deels door uitkeringen uit zo’n fonds te doen aan lidstaten waar de transitie al moeilijk behapbaar is – lees Oost- en Midden-Europa. Maar individuele lidstaten kunnen hun inkomsten uit de verkoop van uitstootrechten voor het ETS ook gebruiken om inkomensgroepen te compenseren. Timmermans: „Als de staatskas er inkomsten bij krijgt uit het ETS, kun je bepaalde accijnzen verlagen.”

Auto’s

Tegen 2050 moeten vrijwel alle auto’s en busjes op Europese wegen nul uitstoot van broeikasgassen genereren. De uitstoot van nieuw verkochte auto’s moet daarom nog sneller omlaag. De Europese Commissie wil dat er vanaf 2035 geen enkele nieuwe auto meer op de markt komt die nog op fossiele brandstoffen rijdt. Dat is volgens de Commissie niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor de luchtkwaliteit.

Ⓒ ANP/HH

Daarnaast wil de Commissie een versnelde uitrol van laadpalen en waterstofstations langs de belangrijkste Europese snelwegen. Twee elektrische laadstations zijn verplicht per zestig kilometer snelweg in 2025. En vier per 2030. Waterstof moet beschikbaar zijn na elke 150 kilometer. Hoewel de auto-industrie opziet tegen de nieuwe eisen, denkt Timmermans dat ook lidstaten met grote fabrikanten overstag gaan. „In de autolobby is het niet meer van nee, nee, nee.”

Luchtvaart

Met de groei van de luchtvaart zijn ook de emissies het laatste decennium in deze sector gestegen. Anders dan bij auto’s, erkent de Europese Commissie dat de beschikbaarheid van volledig klimaatneutrale brandstoffen voor vliegtuigen nog op zich laat wachten. Zelfs voor korte vluchten duurt dat nog wel tot 2035. Daarom kiest de Europese Commissie voor een verplichte bijmenging van duurzame brandstof bij de gewone kerosine. Het percentage verplichte bijmenging gaat in stappen omhoog, zodat een steeds groter deel van de brandstof klimaatneutraal zal zijn. De nieuwe regels gaan in per 2025. De kans dat dit wordt doorberekend in de prijs van een vliegticket, is groot.

Scheepvaart

Ook de scheepvaart moet zijn bijdrage leveren aan minder CO2-uitstoot door het Europese continent. Voor schepen groter dan 5000 ton stelt de Commissie voor die ook in het emissiehandelssysteem onder te brengen. Eigenaren van de schepen moeten dan rechten kopen om te mogen uitstoten. Het dwingt hen schepen efficiënter te laten varen. Daarnaast komen er belastingen op de fossiele brandstoffen die de scheepvaart gebruikt. Tot nu toe waren ze hiervan gevrijwaard. Door juist de meest vervuilende brandstoffen te belasten, krijgt de sector de prikkel schoner te varen.

Biomassa blijft

Een van de meest omstreden onderwerpen uit het klimaatpakket is het gebruik van biomassa om energie op te wekken. De Europese Commissie laat het etiket ’klimaatneutraal’ voor het verbranden van gekapte bossen als houtpellets bestaan. Ondanks de felle kritiek van wetenschap en burgerorganisaties dat die verbranding juist zorgt voor extra CO2-uitstoot, aantasting van biodiversiteit en een verslechtering van de luchtkwaliteit. Volgens eurocommissaris Timmermans is er geen andere keuze. „Zonder biomassa halen we onze klimaatdoelen niet.”

Wel scherpt de Europese Commissie de regels aan die moeten voorkomen dat hele bomen en bossen in energiecentrales verdwijnen. Alleen resthout uit de bosbouw en meubelindustrie mag straks gebruikt worden voor opwekking van energie. „We moeten het precies definiëren en zorgen dat we toezien op die regels. Ook ik vind het vreselijk dat er nu bomen in stukjes worden gehakseld om te worden verbrand. We hebben dat hout juist heel hard nodig voor klimaatneutrale bouw.”

Hernieuwbare energie

De Europese Commissie wil de overstap naar hernieuwbare energie versnellen. De productie van stroom zorgt voor driekwart van de uitstoot van de Europese Unie, dus daar is een grote slag te maken. Het nieuwe doel wordt dat minimaal 40% van alle elektriciteit duurzaam moet worden opgewekt in 2030. In Nederland gaat die eis in het klimaatakkoord overigens al veel verder. Daarin staat dat 75% afkomstig moet zijn van hernieuwbare bronnen.

Ⓒ ANP/HH

Bossen

Bomen zijn een belangrijke manier om CO2 uit de lucht te halen en vast te houden. De Europese Commissie wil daarom drie miljard bomen laten bijplanten in Europa vóór het jaar 2030. Ook andere manieren van CO2-vastlegging zijn nodig. In totaal wil de Commissie 310 miljoen ton CO2 hebben vastgelegd per 2030.

Koolstoftaks

Een van de meest opmerkelijke maatregelen is een koolstoftaks op de import van bepaalde producten die van buiten Europa komen. Het idee erachter is dat producenten van bijvoorbeeld staal, cement en energie anders verhuizen naar buiten de Europese Unie en van daaruit onze markt beleveren. Daar schiet het klimaat niets mee op, en het zorgt voor het verdwijnen van banen in Europa. Daarom komt er een ’koolstoftaks’ op producten uit bepaalde sectoren. De grote vraag is of deze taks, die in feite werkt als een invoerheffing, wordt getolereerd door de Wereldhandelsorganisatie WTO. Grote handelsblokken buiten Europa zijn er allerminst enthousiast over.