Oranje op de EK’s: van triomftocht tot penaltydrama

1. EK 1976: Oranje kleurt rood in halve finale Twee jaar nadat Oranje zich in West-Duitsland bijna tot wereldkampioen heeft gekroond, gaat de ploeg van bondscoach George Knobel voor niets minder dan de Europese titel. Het EK wordt 43 jaar geleden nog anders afgewerkt dan vandaag de dag. Nederland wordt eerste in de kwalificatiegroep en werkt vervolgens via een dubbele confrontatie met België in april en mei al de ’kwartfinale’ van het toernooi af. Nederland moet in de halve finale alleen ’even’ van Tsjecho-Slowakije winnen, om in de finale vervolgens revanche te kunnen nemen op de West-Duitsers, zo is de heersende gedachte. Dat mislukt faliekant. Oranje komt in de reguliere speeltijd niet verder dan 1-1 en moet in ondertal (Johan Neeskens heeft rood gehad) de verlenging in. Daarin verliest Nederland met 3-1 door goals van Zdenek Nehoda en Frantisek Vesely. Na de treffer van die laatste wordt ook Willem van Hanegem nog met zijn tweede gele kaart van het veld gestuurd. 2. EK 1980: kwelgeesten zitten Oranje opnieuw dwars Vier jaar na de deceptie van 1976 bestaat het EK uit twee poules van vier landen. Nederland (onder leiding van bondscoach Jan Zwartkruis) krijgt opnieuw te maken met de kwelgeesten uit eerdere toernooien. West-Duitsland, Tsjecho-Slowakije en Griekenland zijn de opponenten met wie Oranje strijdt om twee plekken in de halve finale. Met een overwinning, een gelijkspel en een nederlaag presteert Nederland nét niet voldoende om naar de laatste vier te gaan. De ploeg heeft evenveel punten als Tsjecho-Slowakije, maar dat land gaat op basis van doelsaldo (één goal beter dan dat van Oranje) verder. 3. EK 1988: Triomferend Oranje brengt Nederland in extase Het derde Europees kampioenschap waar Nederland aan deelneemt is het meest succesvolle. In West-Duitsland kroont de ploeg van bondscoach Rinus Michels zich tot Europees kampioen via een 2-0 zege in de finale op de Sovjet -Unie. De kopbal van Ruud Gullit en de weergaloze volley van Marco van Basten zijn doelpunten voor de eeuwigheid. Maar om in die eindstrijd te komen, zijn er een aantal escapes nodig. Een lucky kopbal van Wim Kieft zorgt ervoor dat niet Ierland, maar Oranje zich in de laatste groepswedstrijd van de halve finale verzekert. En in die halve eindstrijd brengt Van Basten Nederland compleet in extase, door kort voor het einde de beslissende 1-2 achter doelman Eike Immel te glijden. Het is de opmaat naar nog altijd de enige hoofdprijs in de geschiedenis van Oranje. 4. EK 1992: ’Vakantie vierende’ Denen weerhouden Oranje van finale Na het gouden EK van vier jaar eerder en een daaropvolgend mislukt WK 1990 zijn in Zweden opnieuw alle ogen op Oranje gericht. Kan de gouden generatie met Van Basten, Gullit, Frank Rijkaard en Ronald Koeman nog een keer pieken? Na de groepswinst met onder meer een glorieuze 3-1 zege op Duitsland lijkt het daar wel op. Maar in de halve finale tegen Denemarken gaat het mis. De Denen, last-minute als deelnemer opgeroepen na het terugtrekken van Joegoslavië, zetten Nederland twee keer op achterstand. Oranje komt via Dennis Bergkamp en Rijkaard langszij, maar kan de klus binnen 120 minuten niet klaren. In de strafschoppenserie faalt Van Basten als enige, waardoor Nederland kan fluiten naar zijn tweede EK-finale op rij. 5. EK 1996: Davids en Seedorf hoofdrolspelers in groot fiasco Bondscoach Guus Hiddink hoopt met Oranje te kunnen profiteren van de Europese successen die Ajax midden jaren 90 viert. In Engeland moet Nederland opnieuw oogsten, maar het toernooi draait uit op een van de grootste fiasco’s ooit. Na twee moeizame wedstrijden in de groepsfase (0-0 tegen Schotland en 2-0 winst op Zwitserland) stuurt Hiddink Edgar Davids naar huis. De middenvelder is zijn basisplaats kwijt en laat zich in de media in weinig vloeiende teksten uit over zijn trainer. De laatste groepswedstrijd tegen Engeland wordt een debacle (4-1), maar door de eretreffer van Patrick Kluivert gaat Oranje toch nog naar de kwartfinale. Daarin speelt het tegen Frankrijk de beste wedstrijd van het toernooi, maar verliest het na strafschoppen. Was vier jaar eerder Van Basten de schlemiel door als enige te missen, nu is dat lot toebedeeld aan Clarence Seedorf. 6. EK 2000: Ultieme strafschoppendeceptie op eigen bodem Na het mislukte EK van 1996 herpakt het Nederlands elftal onder leiding van Hiddink zich op het WK van 1998, waar met prachtig voetbal de halve finale wordt bereikt. Twee jaar later wil de ploeg van de nieuwe bondscoach Frank Rijkaard tijdens het toernooi in eigen land de kroon op het werk zetten. Na drie moeizame overwinningen in de groepsfase en een galavoorstelling tegen Joegoslavië (6-1) in de kwartfinale, struikelt Oranje echter in de halve finale over Italië. Door een vroege rode kaart voor Gianluca Zambrotta speelt Nederland (inclusief de verlenging) bijna 90 minuten met een man meer en krijgt het twee strafschoppen mee, maar weet het niet te scoren. Frank de Boer en Patrick Kluivert missen. In de noodzakelijk geworden penaltyreeks faalt De Boer opnieuw, evenals Jaap Stam en Paul Bosvelt. Italië toont zich koelbloediger en laat de oranje gekleurde ArenA in mineur achter. 7. EK 2004: Bizarre wissel en heldenrol zetten Robben in schijnwerpers Wisselvalligheid kenmerkt Oranje tijdens het EK in Portugal, waar bondscoach Dick Advocaat een selectie heeft samengesteld uit ervaren, afzwaaiende internationals en coming men. Voor Michael Reiziger, Jaap Stam, Edgar Davids, Patrick Kluivert, Frank de Boer, Marc Overmars, Pierre van Hooijdonk, Clarence Seedorf en Boudewijn Zenden is de titelstrijd het laatste toernooi, terwijl de wereld voor het eerst kennis maakt met Rafael van der Vaart, Wesley Sneijder, John Heitinga en Arjen Robben. Na een gelijkspel (1-1) in de openingswedstrijd tegen Duitsland werkt Oranje het tweede groepsduel af tegen Tsjechië. Wilfred Bouma en Ruud van Nistelrooy zorgen voor een snelle 2-0 voorsprong, maar de Tsjechen doen via Jan Koller snel iets terug. Advocaat baart halverwege de tweede helft opzien door de in bloedvorm verkerende Robben te wisselen, waarna Nederland de wedstrijd weggeeft: 2-3. Oranje staat na twee duels op één punt, maar omdat in de laatste groepswedstrijd het ’B-team’ van het al geplaatste Tsjechië de Duitsers verslaat, mag Nederland via een 3-0 zege op Letland tóch nog naar de kwartfinale. Daarin neemt Robben sportieve wraak door Nederland in de penaltyserie langs Zweden te schieten. Na vier verloren strafschoppenreeksen op grote toernooien is Oranje eindelijk weer eens de betere vanaf elf meter. Voor het derde eindtoernooi op rij is de halve finale echter het eindstation. Portugal is met 2-1 te sterk. 8. EK 2008: droomvoetbal en persoonlijk drama Wanneer de loting Oranje in een groep met wereldkampioen Italië en vice-wereldkampioen Frankrijk terecht laat komen, wordt direct over de ’poule des doods’ gesproken. Maar het Nederlands elftal, onder leiding van Marco van Basten, verrast vriend en vijand in de alpenlanden. Oranje klopt Italië (3-0) en Frankrijk (4-1) in memorabele wedstrijden en weet zich al na twee duels verzekerd van de laatste acht. Nadat ook het laatste groepsduel van Roemenië is gewonnen (2-0), wordt de selectie en staf getroffen door een menselijk drama. Anissa, het pasgeboren dochtertje van Khalid Boulahrouz, overlijdt kort na de geboorte. De verdediger blijft bij de groep en staat twee dagen later aan de aftrap van de kwartfinale tegen Rusland, waar Guus Hiddink bondscoach is. Oranje kan de glansvorm van de groepsfase in de verste verte niet benaderen, sleept er nog een verlenging uit, maar wordt uiteindelijk kansloos uitgeschakeld door de Russen: 1-3. 9. EK 2012: Roemloos einde aan succestijdperk-Van Marwijk Na het zo desastreus verlopen EK 2008 begint Bert van Marwijk met Oranje aan een zegetocht door Europa en over de wereld. Het Nederlands elftal komt in 2010 tot de WK-finale (die het in verlenging verliest van Spanje), en plaatst zich vervolgens net zo vlekkeloos voor het EK in Polen en Oekraïne. Maar in de aanloop naar het toernooi loopt het niet lekker bij Oranje. Klaas-Jan Huntelaar is topscorer van de Bundesliga, maar moet zich tot zijn ongenoegen schikken in een rol als reserve achter Robin van Persie. Ibrahim Afellay is lang geblesseerd geweest, maar krijgt juist alle vertrouwen van Van Marwijk en is basisspeler. En ook op aanvoerder Mark van Bommel is kritiek, terwijl Rafael van der Vaart zich net als Huntelaar zit te verbijten op de bank. De onverdiende 1-0 nederlaag tegen Denemarken helpt niet mee en nadat ook Duitsland te sterk is (2-1), is het toernooi na twee duels al zo goed als klaar voor Oranje. Er is voorafgaand aan de laatste groepswedstrijd tegen Portugal nog een sprankje hoop, zeker wanneer Nederland op voorsprong komt, maar wie anders dan Cristiano Ronaldo zorgt met twee treffers voor het roemloze einde van Oranje. 10. EK 2020: Wat kan Oranje met frisse gezichten bewerkstelligen? En wat brengt het EK Nederland komende zomer? Na het gemiste EK van 2016 en WK van 2018 staan spelers, staf en supporters weer te trappelen om Nederland op de voetbalkaart te zetten. Een nieuwe lichting met blikvangers als Matthijs de Ligt, Frenkie de Jong, Donny van de Beek, Donyell Malen en Steven Bergwijn gaat zich aan de zijde van captain Virgil van Dijk op een van de hoogste voetbalpodia aan de wereld presenteren. Jasper Cillessen, Stefan de Vrij, Daley Blind, Georginio Wijnaldum en Memphis Depay hebben de ervaring van het WK 2014 in hun zak zitten, terwijl ook Ryan Babel al op drie eerdere eindtoernooien van de partij was. Ronald Koeman is na Frank Rijkaard (2000) en Marco van Basten (2008) de derde Europees kampioen van 1988 die ook als bondscoach met Oranje naar een EK gaat. Wat kan Koeman met Oranje op het eindtoernooi bewerkstelligen? Over een kleine acht maanden weten we het antwoord.