John Heitinga op weg naar trainers-top

Als coach van Ajax onder 18 – afgelopen seizoen Onder 19 – is Heitinga nog voornamelijk opleider, maar op een dag hoopt hij aan het roer van het vlaggenschip (Ajax 1) te staan. Dinsdag treft hij met zijn talenten na Valencia, Chelsea, Lille OSC en Atletico Madrid te hebben uitgeschakeld het Deense FC Midtjylland in de kwartfinales van de ’Baby Champions League’. „Er zitten nu al 22 spelers in Jong Ajax en Ajax 1 die nog in de Youth League kunnen spelen. Zij hebben de stap naar ’betaald’, zoals we dat bij Ajax noemen, al gemaakt en gaan zeker niet allemaal mee naar Zwitserland. De afwegingen die wij maken, zijn: wat is belangrijk voor de club en wat is belangrijk voor het individu? Natuurlijk wil ik dit prestigieuze toernooi winnen, want daar is nog geen Nederlandse club in geslaagd. Maar als het voor het individu beter en dus uiteindelijk voor Ajax beter is dat een speler meegaat op trainingskamp met het eerste, dan moeten we die beslissing nemen.” Heitinga erkent dat dit ten koste kan gaan van het resultaat, maar opleiden voor Ajax 1 staat voorop. „Neem Sergiño Dest als voorbeeld. Hij mocht vorig jaar mee van Erik ten Hag, speelde zich in de kijker en werd een vaste basisspeler. Dus snap ik dat mijn jongens voor hun kans willen gaan bij 1.” Ajax vindt het spelen van de Youth League belangrijk. „Het is interessant te zien hoe onze spelers zich in de loop van het seizoen staande hebben gehouden tegen de topjeugdteams van Europa”, vindt Heitinga. „Alleen jammer dat het eindtoernooi door de coronacrisis samenvalt met het trainingskamp van het eerste. Hou je de groep bijeen, dan is de kans heel groot dat we deze prijs pakken. Deze lichting vormde de basis van het elftal dat Europees kampioen onder 17 werd met Oranje. Maar ik weet dat een aantal smaakmakers niet meegaat.” Filosofie Cruijff Heitinga is een winnaar, maar beseft in zijn rol van opleider dat andere dingen belangrijk zijn. „Het is de filosofie van Johan Cruijff. Het beter maken van spelers is iets wat dagelijks moet gebeuren. Telkens kijken wij waar voor die jongens de grootste uitdaging ligt, waar zij de grootste prikkel krijgen. Cruijff zei dat het er uiteindelijk alleen toe doet dat Ajax 1 zo’n sterk mogelijk elftal krijgt en kampioen wordt. Hard gezegd doen jeugdtitels er niet toe.” De voormalige publiekslieveling kan ervan genieten dat hij met een aantal toptalenten het pad naar Ajax 1 en Jong Ajax heeft geëffend. „Rondom de winterstop selecteren wij door, dus als spelers klaar zijn om de stap naar ’betaald’ te maken, dan gebeurt dat ook. Het gevolg is dat je aan het einde van het seizoen – als de prijzen worden verdeeld – met een gemiddeld veel jonger elftal speelt dan de concurrentie. Ik durf daardoor te zeggen dat Ajax nog steeds de beste opleiding van Nederland heeft.” Zelf moest de door Ajax opgeleide Heitinga na een grote carrière als verdediger in februari 2016 noodgedwongen een punt achter zijn voetballoopbaan zetten. Het stond vast dat hij in de voetballerij zou blijven. „Na twee weken als trainer bij Onder 11 wist ik al dat daar geen match was. Als assistent van Marcel Keizer bij Jong Ajax werd ik wel heel enthousiast over het trainersvak.” Toen ging de knop om van voetballer naar trainer en sindsdien kijkt hij anders naar wedstrijden. „Je bent continu aan het analyseren. Komt mijn speelwijze eruit? Of moet ik een kleine aanpassing doen? Ik probeer ook altijd een elftal samen te stellen waarbij ik niet gelijk externe wissels hoef toe te passen, maar ook intern kan wisselen.” De allerbeste ’docenten’ voor Heitinga zijn de oud-topcoaches die het klappen van de zweep kennen. „Ik geniet ervan om met hen het gesprek aan te gaan. Met Diego Simeone na Atletico Madrid-Bayern of als ik in de Champions Lounge in de ArenA naast Louis van Gaal zit. Dan vraag ik hoe hij ontwikkelingen in het moderne voetbal ziet en hoe hij als trainer met bepaalde tactische zaken en vraagstukken op managementgebied omging. Het is rijkdom om met zulke ervaren rotten te kunnen sparren.” „Frank Rijkaard is niet meer actief in de voetballerij, maar heeft zoveel bagage. Gedegradeerd met Sparta, de Champions League gewonnen met FC Barcelona en in 2000 de halve finale van het EK bereikt als bondscoach. Ik kan er uren naar luisteren hoe hij samen met Henk ten Cate bij Barça omging met spelers als Ronaldinho. En bondscoach Ronald Koeman, ooit mijn clubtrainer bij Ajax. Hij is een toptrainer, maar heeft het moeilijk gehad bij AZ en Valencia. Hoewel hij in Spanje wel even de Copa del Rey pakte.” Schreuder De 87-voudig international slurpt alle informatie op. Met Alfred Schreuder heeft hij vorig seizoen bij Ajax vele en lange voetbalgesprekken gehad. „Om de stap van de jeugd naar het eerste kleiner te maken, kwam Alfred als assistent van het eerste samen met Richard Witschge soms trainingen bij Onder 19 geven. Dat werkte enorm inspirerend voor de jeugd, die zag hoe het eerste de opbouw verzorgde met een scherpe V of met drie tienen speelde. Dat trainde ik óók, maar dit zorgde voor een mooie kruisbestuiving. Er kwam een speler naar me toe die graag vrije trappen wilde leren nemen van Lasse Schöne. Dan breng ik die met elkaar in contact. Zo krijg je een connectie.” De band met spelers vindt Heitinga heel belangrijk als trainer. „Zelf had ik bijvoorbeeld een heel goede klik met David Moyes bij Everton. Tactisch was hij misschien niet de beste coach, maar ik ging wel voor hem door het vuur. Hij was eerlijk en duidelijk.” De huidige tijd is niet meer te vergelijken met zijn eigen jeugdjaren. „We hebben nog een tactiekbord. Alleen kunnen we door de aanwezigheid van een videoanalist dingen veel inzichtelijker maken. Door sociale media hebben de jongeren van nu een veel kortere concentratieboog dan wij vroeger, waardoor we ze bijna in een ’Instagram-story’ aanspreken: in hun taal. Daar hóef je als trainer niet in mee te gaan, maar dat doe ik wel. Ik verdiep me ook in iemands thuissituatie. Je kunt wel voortdurend wijzen, maar moet ook weten waar bepaald gedrag vandaan komt. Dest is een voorbeeld dat je jongens niet te snel moet afschrijven. Uiteindelijk heeft hij de stap naar het eerste zelf gezet. Het kwartje moest vallen en daar hebben we bij Ajax alles aan gedaan.” Lange dagen Heitinga maakt lange dagen, onvergelijkbaar met die van een voetballer. „Soms ben ik tot half twee ’s nachts bezig om trainingen te maken. Daar geniet ik van”, zegt hij. „Ik heb duizenden trainingsvormen in mijn laptop, van mezelf, maar ook van anderen, van trainers met wie ik heb gewerkt. Roberto Martinez, mijn trainer bij Everton en nu bondscoach van België, was een kei op het trainingsveld en tactisch heel slim.” „Binnen de Ajax-filosofie sta ik een bepaalde manier van spelen voor, waarbij je afhankelijk blijft van je spelersmateriaal. Ik sta voor aanvallend, dominant, dapper én flexibel voetbal. En met flexibel bedoel ik niet het overboord gooien van de Ajax-principes, maar het tijdelijk veranderen van de speelwijze.” In de beslissende wedstrijd in de groepsfase tegen Chelsea miste Ajax door het WK onder 17 alle internationals. Bij rust stond de ploeg 1-0 achter en besloot Heitinga de tweede helft over het hele veld één-op-één te spelen. „Dat deden die jongens fantastisch. Het werd 1-1. Ik geniet ervan dat ze die tactische zet goed oppikten en daarvoor werden beloond.” Als coach probeert Heitinga zijn kernspelers mee te nemen in de speelwijze. „Vaak doen voetballers dingen, omdat ze dat eigenlijk hun hele jeugd al zo doen. Maar ik vind het belangrijk om te experimenteren. Het moet iets van de spelers zijn. Zo laat ik ze vaak zelf standaardsituaties op papier zetten. Denk mee. Dan gaan ze elkaar ook de waarheid zeggen, want dat ontbreekt er tegenwoordig vaak aan.” Uiteindelijk heeft Heitinga de ambitie om als hoofdcoach een Eredivisie-club te leiden. „Ik hang daar geen termijn of vast traject aan. Ooit hoop ik hoofdtrainer van Ajax 1 te worden. Dat heeft te maken met timing én met de mogelijkheden. Het zijn de mensen bovenin die de keuze moeten maken. Ze zijn nu zeer tevreden over me bij de jeugd en bij betaald is geen plek.” „Tegelijkertijd is deze Youth League ook voor mijn ontwikkeling als trainer geweldig. Ik ben eindverantwoordelijke en moet naast het team ook een begeleidingsstaf van veertien man managen. Hoe leerzaam is dat niet in het traject om ooit hoofdtrainer te worden?”