Uur der waarheid nadert voor Van Basten

De verbijsterende uitspatting van de voormalige bondscoach en topschutter van het Nederlands elftal, die tot voor kort in dienst was van wereldvoetbalbond FIFA, heeft voor de tweede achtereenvolgende week geleid tot een internationaal schandaal in het Nederlandse voetbal. Veel voetballiefhebbers konden hun oren en ogen niet geloven toen Van Basten ’Sieg Heil’ zei, voorafgaand aan de wedstrijd tussen Ajax en Heracles. Het zorgde voor een storm van kritiek op sociale media, waar meermaals om het ontslag van Van Basten als analist werd gevraagd. ’Schokkend’ Dit weekend had het summum moeten zijn van de verbroedering tegen racisme. Hoewel een supporter uit Emmen het voetbalbrede statement nog enigszins verpestte door een speler van JOS Watergraafsmeer in een amateurduel uit te schelden voor Zwarte Piet, oogstten clubs vooral applaus door de eerste minuut niet te spelen uit protest. ’Schandaal’, ’schokkend’ en een ’serieuze uitglijder’, kopten Duitse kranten. „Van Basten laat veel mensen woedend achter. Niet alleen om wat hij zei, maar ook om het moment”, aldus de Britse krant The Daily Mail. De Italiaanse Gazetta dello Sport vulde aan: „Het moest een speciale dag worden waarop een krachtig signaal zou worden afgegeven tegen discriminatie en racisme. Maar in plaats daarvan werd het de avond waarop Marco van Basten, wereldwijd een symbool van het voetbal, een nazi-uitdrukking gebruikte live op televisie.” Dat deed Van Basten naar zijn zeggen om het Duits van presentator Hans Kraay jr. te bespotten. Die interviewde Heracles-trainer Frank Wormuth voor het duel met Ajax op het veld. In de studio stonden de microfoons echter ook open en zo hoorde de kijker plots hoe Van Basten ’Sieg Heil’ zei. Parodie Ronnie Eisenmann, voorzitter van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), zat in het stadion en was onder de indruk van de ’minuut tegen racisme’ aan het begin van de wedstrijd. „Dat is heel indrukwekkend, als iedereen gaat staan. Maar door zo’n opmerking wordt het geparodieerd. Door een voetbalicoon nota bene.” Eisenmann ziet het niet als een antisemitische opmerking, eerder als een anti-Duitse. „Maar het is verkeerde baldadigheid, het is kroegpraat. Op televisie is het enorm ongelukkig, zeker in deze week en in dit weekend. Máxima zou zeggen: het is een beetje dom.” Dat ontkenden ook de hoofdrolspelers niet. Van Basten bood al in de rust van Ajax-Heracles zijn excuses aan. Diezelfde avond belde hij Wormuth, die zowel de uitleg als de excuses accepteerde. Die werd overigens ook benaderd door Duitse media: „Ik snap dat wel. In Duitsland kun je het door de beladen historie helemaal niet maken op tv deze woorden te bezigen.” Zware sancties Fox Sports deed die excuses gisteren nog eens over. Maar achter de schermen rommelt het na de ’serieuze misstap’. Als zware sancties uitblijven, zou dat een unicum zijn. Want in alle gevallen waarbij racistische of discriminerende taal van voetbalanalisten of commentatoren in de ether kwam, volgde ontslag of kwam er een zware schorsing bij de zender. En zeker de eigenaren van FOX Sports staan niet bekend om hun genade; ze namen eerder in Engeland keiharde maatregelen. De vroegere Schotse international Andy Gray werd in 2011 samen met presentator Richard Keys bij Sky Sports in Engeland op staande voet ontslagen na seksistische opmerkingen aan het adres van de vrouwelijke assistent-scheidsrechter Sian Massey bij een wedstrijd van Liverpool. Het op dat moment in Engeland zeer populaire duo kwam nergens meer aan de bak en moest vluchten naar Qatar, waar Al Jazeera hen wél een baan wilde geven. Het Engelse commerciële tv-station ITV Sport zette de vroegere Manchester United-trainer Ron Atkinson direct op straat wegens zijn schandalige opmerking over de donkere Chelsea-speler Marcel Desailly. Atkinson, aan het werk als analist op dat moment, noemde Desailly een ’fuckin’ lazy nigger’. Net als Van Basten had hij het idee dat zijn microfoon niet openstond en dat zijn opmerking niet bij de kijker terecht zou komen. Dit seizoen zetten Italiaanse tv-bazen voetbalcommentator Luciano Passirani met onmiddellijke ingang buiten de deur, omdat hij racistische opmerkingen had gemaakt over de Belgische spits Romelu Lukaku. De voetballer was volgens hem alleen te stoppen door hem ’tien bananen te geven’. Een mislukte grap, zei hij later. Het Nederlandse voetbal zag hoe de KNVB er een week geleden, toen supporters van FC Den Bosch over de schreef gingen met hun uitlatingen, als de kippen bij was om een statement af te geven: ’We treden keihard op tegen racisme’. Ook zei de bond in hetzelfde weekend al dat het incident via het onafhankelijke tuchtrechtssysteem verder wordt onderzocht. Geen reactie Gevraagd of de KNVB de uitspraak van het icoon Van Basten streng veroordeelt, luidt het antwoord dat de bond daar niet op wenst te reageren. Een woordvoerder van de KNVB erkent dat zaterdagavond na afloop van Ajax-Heracles de koppen bij elkaar zijn gestoken in Zeist. „Maar er is besloten niets te zeggen.” Op de vraag waarom de bond wel bij een verbale misdraging van een voetbalsupporter in actie komt en een voormalig bondscoach buiten schot laat, zegt de woordvoerder: „Wat Van Basten zei was niet op een voetbalveld…” Bondsvoorzitter Michael van Praag, die zelf jaren deel uitmaakte van de UEFA en Van Basten een tijd meemaakte als werknemer van de wereldvoetbalbond, zegt ook op persoonlijke titel niets te willen zeggen. „Ik prijs mezelf ervoor dat ik dertig jaar lang in diverse voetbalfuncties nooit over anderen in de media heb gesproken. Dat wil ik een maandje nog zo houden. Dan treed ik af als bondsvoorzitter en ben ik vrij om alles te zeggen wat ik vind”, aldus Van Praag.