’Wat is er in vredesnaam zo ‘kersterig’ aan deze gerookte zalm?’

De voorbereidingen voor kerst beginnen elk jaar op dezelfde toon en ook altijd ‘kleinschalig’. Er wordt dan nog geen boodschappenlijst gemaakt en nog geen officiële uitnodiging verstuurd, we overleggen alleen nog maar. Je moet zoiets voorzichtig opbouwen, want dat overleggen kan al exploderen. „Laten we ons dit jaar eens niet zo gek maken. We houden het gewoon klein. Wie heeft ooit gezegd dat het altijd maar zo over the top moet? Je moet het toch ook leuk kunnen hebben met een bruine boterham met kaas?” Het is een soort mantra, die tekst. Een volstrekt zinloos mantra, want natuurlijk gaan we weer over the top. De scheefgroei begint begin december eigenlijk al. Sinterklaas zuigt voldoende energie uit menig moeder, om haar volledig uitgeput aan de feestdagenrace te laten beginnen. Project ‘cadeautjes kopen’ moet wel net zoveel calorieën verbranden als het lopen van drie marathons. Waar ben je 6 december anders zo lamgeslagen van? Je staat dus al met 3-0 achter, met een soort december-burnout. Elk woord dat over kerst gesproken wordt, kan potentieel verkeerd vallen. En dat hele kerstdiner voelt ineens aan alsof je in je eentje een staatsbanket moet organiseren. Het thema Wij zijn hier thuis nogal van de iedereen-maakt-wat-instelling, zodat er niet één iemand de hele kerst in de keuken staat te worstelen met grote stukken vlees in de oven, groentecreaties, gratins, ingewikkelde compotes van zure vruchtjes en een prachtig wijnarrangement. Nou, ik kan vertellen dat zo’n verdeling bepaald niet zaligmakend is. Zoiets ontspoort – bij ons in elk geval – al in het overleg. Je probeert het losgeslagen zooitje dat familie heet nog enigszins een richting uit te sturen (“Zullen we er dit jaar een Italiaans thema van maken?”), maar je eindigt toch weer met een volstrekt onsamenhangende tafel vol gerechten waar je met gemak drie middelgrote landen een week van zou kunnen voeren. Ik vergeet nooit die keer dat we het thema ‘tapas’ hadden bedacht – lekker origineel. Mijn (overigens superlieve) schoonmoeder had een wel heel bijzonder klein Spaans gerechtje bedacht: ze slingerde een enorme stoofpan Limburgs zuurvlees op tafel. Tot zover het thema. Chardonnay Er moet natuurlijk ook ‘voor elk wat wils’ zijn. En dan heb je er áltijd een vegetariër tussen. Of iemand met een notenallergie. Of iemand die écht geen geitenkaas lust (ik!). Of iemand met een vervelend kind dat alleen maar kipnuggets of knakworsten lust (die van mij!). O, en: „Geen chardonnay kopen, hè. Dat vind ik van die vette rommel!” Dat gesteggel over de invulling van het menu is voor mij meestal het eerste echte breekpunt. Dan gil ik dingen tegen de groepsapp als: ‘Ga dan lekker zelf je vleesvrije burger paneren!’ Let wel: ik roep dat tégen de groepsapp, niet ín. Ik tik: ‘Geen probleem. Ik ga me verdiepen in een leuk vegetarisch gerechtje!’ Waarom ik dat doe, weet ik ook niet. Mijn vingers tikken het sneller dan mijn hoofd het kan verwerken. Als ik ook maar even had nagedacht, had ik namelijk geregistreerd dat ik mezelf ook al had opgeworpen voor zes andere onderdelen van het gezamenlijke menu. En ik sta er altijd weer alleen voor, want hoe leuk mijn vent ook is, de enige bijdrage die hij aan het kerstdiner levert, is het opeten. 89 soorten ham Boodschappen doen, is misschien nog wel het ergste onderdeel van kerst. Ik raak volledig overspannen als ik mijn vertrouwde supermarkt getransformeerd zie in een volledig met exquise hapjes en producten volgeplempte zaak. Hoezo zijn er ineens 89 soorten ham? En wat is er in vredesnaam zo ‘kersterig’ aan deze gerookte zalm? Smaakt-ie anders omdat er nu een kerstboom op de verpakking staat? Het is druk. Het is onrustig. Het is onder de streep altijd weer schandalig duur. Vrouwen nemen hun onhandige mannen mee, die boodschappenkarren overdwars in het gangpad laten staan, terwijl ze hun werkmail of het laatste sportnieuws checken. Overal lopen en liggen luidruchtige kinderen hun onvrede te uiten in de meest afschuwelijke kreten. En het kan aan mij liggen, maar ik hoor toch écht de gehele wijnafdeling zachtjes mijn naam roepen. Hoe kan ik me zo concentreren?! Waar de supermarkt op normale dagen een uitje is, vind ik het rond kerst een soort voorportaal van de hel. Race tegen de klok Kerst zelf dan, dat is toch niet te doen? Je kunt jezelf onmogelijk al vroeg op de dag helemaal in de maquillage en de krul zetten en in je kerstjurk zo’n ‘klein lief soepje-vooraf’ gaan pureren, want dat is vooral vragen om een ramp. Soep in je haar, je mascara op je onderlip en je smetteloze jurk vol vetspetters. Dus sta ik altijd in een onooglijke creatie (denk joggingboek, T-shirt) ongelooflijk oncharmant te zijn (denk haar in een staart, spierwit gezicht, wallen niet weggewerkt) te kokkerellen. De race tegen de klok begint ergens vroeg in de ochtend. Alles moet klaar, of in elk geval voorbereid waar mogelijk, want als de visite er is, wil ik ook rust. In mijn geval krijg ik altijd, heel lief bedoeld, hulp. Van een kleuter. Verdere uitleg hierover is niet nodig, neem ik aan. Zo aan het begin van de middag slaat de echte onrust toe. Met nog zeker driehonderd dingen te doen, moet je prioriteiten stellen. En omdat je weet dat niemand zich ooit aan de van tevoren opgegeven ‘vanaf-tijd’ houdt, moet je werken met marges. Doe je dat niet, dan staat je vader of schoonvader ineens al op de stoep, terwijl jij net, nog in je joggingbroek, je derde zenuwinzinking wegspoelt met een glas wijn. Nee, de schijn moet hoog blijven, dus sta ik vanuit de douche naar mijn vriend instructies over de oventijd te schreeuwen en probeer ik het record haarstylen te verbreken. Weg magie En dan komt iedereen binnen. Ja, te vroeg, want ‘wel zo gezellig’. Gelukkig ben ik daarop voorbereid. Het huis oogt als uit een woontijdschrift, voor precies tien seconden. Want daarna gooit het bezoek jassen over de bankrand, worden overal tassen neergekwakt, trekt de kleuter samen met haar nichtje ter verhoging van de feestvreugde de speelgoedkast in een minuut volledig leeg en – want dát hoort er wel echt bij – gaat er een eerste glas om. Het liefst rode wijn. Maar koffie mag ook. Of bosbessensap. En je kunt er nog zo beeldschoon uitzien, zodra je verwoed met je dweilstok de vloer te lijf gaat, is de magie er wel een beetje vanaf, van je kerstlook. Nog voordat het eten echt goed en wel begonnen is, heeft iedereen zich al volledig volgevroten aan leuke kleine voorafjes. Er is steevast iemand al voor het diner van start gaat aangeschoten (ik) en als het hoofdgerecht dan werkelijk op tafel staat, is het laatste beetje structuur ook verdwenen. Iedereen schreeuwt, lacht en er gaat nog een glas om. Het vervelende kind lust ineens óók geen kipnuggets of knakworsten meer, daar wordt een boterham met Nutella voor gesmeerd. En het tafereel dat ik aanschouw, lijkt in helemaal niets op de prachtige plaatjes van oogstrelend gedekte tafels, die je in die zoetsappige bladen altijd ziet. Ooit gingen we gourmetten, net als de rest van Nederland. Mijn schoonouders hadden hun gourmetstel meegenomen, dat was dan precies genoeg met die twee van ons, hadden we bedacht. Het apparaat bleek alleen uit 1820 te stammen, echt een museumstuk. Als bonus sloegen alle stoppen een paar keer door. Zaten we daar, in het donker. Het kán gewoon niet normaal. Beetje emotioneel Het enige wat er zo rond etenstijd nog aan ontbreekt, is een ruzie. En ook die is met kerst nooit ver weg. Zo komt daar altijd het moment waarop mijn kinderloze zwager de herrie van neefjes en nichtjes niet meer aankan en ze op geheel eigen wijze tot de orde roept. Daarop kunnen de ouders van de herrie producerende kinderen de intolerantie van de zwager weer niet aan. Ik ben er vervolgens helemaal klaar mee dat er tóch, geheel tegen de per app gemaakte afspraken in, door drie mensen een dessert is gemaakt, want wat moet je in hemelsnaam met zes kilo tiramisu? Mijn vriend sist in de keuken in mijn oor, als hij met militaire precisie de vaatwasser staat in te ruimen, dat dit het laatste jaar is dat wij de hysterie hosten. En in mijn gedachten zie ik onszelf een volgende keer samen in een fijn Oostenrijks chaletje zitten. Ver weg van onze familie, met wie je verdorie niet eens een tapas-avond kunt organiseren. En net op het moment dat de boel écht lijkt te ontploffen, gebeurt er altijd iets moois, valt me op. Noem het de ‘spirit of Christmas’ – wat dan ook. Ik zie mijn dochter tegen haar nichtje zeggen dat ze van haar houdt. Of mijn schoonmoeder omhelst me en zegt dat ze het zo fijn vindt, met z’n allen. Ik zie ons allemaal bij elkaar en besef hoe leuk iedereen is. Het zwaartepunt van de avond (eten) verschuift en we ploffen neer op de bank voor de betere gesprekken. Het is een beetje te vergelijken met een snelkookpan, zo’n kerstfeest. Het borrelt behoorlijk, de temperaturen stijgen en het kan – bij foutief gebruik – enorm exploderen. Maar een snelkookpan kan ook heel fijn werken. Als we elkaar bij het afscheid zoenen en vasthouden, ben ik altijd een beetje emotioneel. Dat kan ook vermoeidheid zijn. Of de wijn. Wat was het weer fijn... Op naar de volgende kerst.