Bescherming van getuigen essentieel

Het zal weinigen zijn ontgaan. Het nieuwe boek van Astrid Holleeder genereerde vrijdag nogal wat aandacht, onder meer in deze krant. Dagboek van een getuige is een heel ander boek dan Holleeders auteursdebuut Judas, dat in een jaar tijd alleen al in Nederland vijfhonderdduizend keer over de toonbank ging. In haar nieuwe boek beschrijft Astrid Holleeder wat haar na Judas allemaal overkwam. Ze besteedt veel aandacht aan de wijze waarop zij, haar zus Sonja en vriendin Sandra soms lijnrecht tegenover justitie kwamen te staan. De drie vrouwen namen de moedige stap tegen hun eigen broer en ex-vriend te getuigen en rekenden daarbij op steun van politie en openbaar ministerie. Die support viel in de praktijk behoorlijk tegen. Of dat komt door een bepaald verwachtingspatroon bij de dames of om andere reden laat ik nog even in het midden. Veel conflicten zijn terug te voeren op de wijze waarop de vrouwen tegen eventuele wraakacties van de zijde van Willem Holleeders of zijn handlangers werden beschermd. Of, in hun ogen, niet werden beschermd. Risico’s Getuigenbescherming is een essentieel vereiste bij misdaadbestrijding. Vooral misdaad in georganiseerd verband is bijna niet aan te pakken zonder de inzet van inner circle getuigen. Die lopen vaak grote risico’s omdat de onderwereld meedogenloos afrekent met spijtoptanten. Sinds een aantal jaren heeft justitie daarom een getuigenbeschermingsprogramma. Dat komt er in de praktijk op neer dat bedreigde getuigen hun oude leven vaarwel zeggen, een andere identiteit krijgen en meestal in het buitenland een nieuw bestaan moeten opbouwen. Het is een nogal rigide programma, waarin een getuige en soms ook zijn familie hun lot volledig in handen van justitie leggen. Lang niet iedere getuige is geschikt voor dit programma. Dat gold om meerdere redenen ook voor de zussen van Holleeder en Sandra den Hartogh. Toen zij besloten te getuigen, werd met justitie overeengekomen dat zij niet in een getuigenbeschermingsprogramma zouden stappen, maar onder de hoede van het stelsel Beveiligen en Bewaken kwamen. Mis Op dat punt ging het eigenlijk al mis. Dit bewakingsstelsel is veel minder ingrijpend en kwam er in het geval van Astrid, Sonja en Sandra eigenlijk op neer dat zij op zeer beperkte wijze – zeker financieel – werden begeleid bij hun beveiliging. Over wat dat in de praktijk betekende, heeft justitie duidelijk onvoldoende nagedacht. Allerlei praktische problemen, als het regelen van een andere identiteit, woonruimte, tenaamstelling van auto’s en fysieke beveiligingsmaatregelen, konden pas na veel gedoe worden opgelost. Het gaf niet alleen aan beide zijden veel ergernis, het zorgde ook voor het vergroten van het toch al prominent aanwezige wederzijds wantrouwen. Het is nogal beschamend te zien, dat justitie aan een kant alles op alles zet – en dus ook enorme kosten maakt – om Holleeder te berechten, maar dat degenen die het belangrijkste bewijs leveren het grotendeels zelf maar moeten uitzoeken. Terwijl Nederland dacht dat de getuigen extreem goed werden beveiligd, moesten ze zich in werkelijkheid redden met niet werkende noodknoppen en alarmnummers. Er zit een belangrijke weeffout in het stelsel Bewaken en Beveiligen. Kosten Formeel is het openbaar ministerie verantwoordelijk, maar de feitelijke uitvoering ligt op veel punten bij de politie. Dat betekent dat het OM aan de politie voorstellen deed om de getuigen beter te beveiligen, maar dat de rechercheleiding in Amsterdam voor de kosten opdraaide. Dat heeft tot gevolg dat een recherchechef simpel gezegd keuzes moet maken tussen de aanschaf van tien nieuwe rechercheauto’s of een nieuwe safehouse voor een lid van de familie Holleeder. Dat is nog maar één knelpunt van het stelsel Bewaken en Beveiligen. De politiemensen, die het stelsel uitvoeren zijn van goede wil en weten waarover ze praten. In het geval van Holleeder stuitten zij echter op nogal wat weerstand binnen de politieorganisatie. Sommige rechercheurs – en niet eens alleen op uitvoerend niveau – vonden dat de dames niet zo moeten zeuren. Ze hadden immers jaren van de criminele handel en wandel van Willem geprofiteerd en kwamen nu uit nood de politie om hulp vragen. Een zeer onprofessionele houding natuurlijk, vooral omdat politie en OM juist zelf steeds uitdragen hoe belangrijk het is misdaad van binnenuit te bestrijden. Dan ontkom je er nooit aan met getuigen te moeten werken, die niet helemaal van onbesproken gedrag zijn. Dankzij de hulp van moordenaars als Peter la Serpe en Fred Ros wist justitie een reeks nog grotere vissen levenslang achter de tralies te krijgen. Aandacht Het wordt hoog tijd dat getuigenbescherming in Nederland de aandacht én de middelen krijgt die het verdient. Een belangrijke eerste stap is een herziening van het stelsel Bewaken en Beveiligen, dat veel meer eigen financiële verantwoordelijkheid en bevoegdheden moet krijgen. Op zo’n aanpassing kan de zaak Holleeder niet wachten. De nieuwe minister van Justitie en Veiligheid zei vorige week al dat de bescherming van getuigen in Nederland zijn allergrootste aandacht heeft. Aan die woorden zullen de getuigen tegen Willem Holleeder de minister houden. Reacties of tips? Mail naar: jvdheuvel@telegraaf.nl

Bescherming van getuigen essentieel

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

’We zullen moeten leren leven met personeelstekort’

’Verdubbel salarissen politici en ambtsdragers’

’Hou op met deze sekspropaganda’

’Eigen grenzen leren kennen zo waardevol’