Aflossen

Alle bewegingen die onhoudbaar zijn, komen een keer aan hun einde en deze spiraal eindigde in 2008. De crisis die volgde, raakte Nederland bijzonder hard, omdat er hier, anders dan bijvoorbeeld in Duitsland, door banken maar raak was geleend. Eind 2008 stond er in Nederland voor €615 miljard aan woninghypotheken uit – bijna evenveel als ons nationaal inkomen groot was. In twaalf jaar tijd waren de hypotheekschulden van gezinnen verdrievoudigd. Er is geen land te vinden waar de schuldenstijging in de aanloop naar de crisis zo sterk was.

Na augustus 2008 daalden de huizenprijzen. De bodem werd vijf jaar later bereikt op een prijsniveau dat gemiddeld 22% lager lag. Maar de hypotheekschulden stegen vrolijk door, van €615 miljard eind 2008 naar €670 miljard in de nazomer van 2012. Het gevolg was dat 1½ miljoen Nederlandse gezinnen ‘onder water’ kwamen te staan: hun hypotheekschuld was groter dan de waarde van hun huis. Nu stijgen de huizenprijzen weer, maar liggen ze nog steeds 10% onder de top van 2008. Behalve dan in Amsterdam, waar de ruimte zo’n beetje op is en er noch betaalbare koopwoningen, noch betaalbare huurwoningen over zijn.

Hebben banken, gezinnen en de politiek iets van de vorige crisis geleerd? Niet veel, zo lijkt het. Aflossingsvrije hypotheken mogen niet meer worden verstrekt, maar de beperking van de hypotheekrenteaftrek gaat in zo’n tergend traag tempo dat we in 2040 nog steeds tot maximaal 38% van de rentelasten kunnen aftrekken. Lenen blijft zo heel goedkoop en het is nog goedkoper gemaakt door het rentebeleid van de ECB. Een van de vele kwalijke gevolgen van dit beleid is dat schulden aangaan wordt bevorderd als nooit tevoren. De kromme logica van Draghi is dat je een schuldencrisis het best kunt bestrijden door partijen te stimuleren nog meer schulden te maken.

In de VS, waar de kredietcrisis begon, hebben gezinnen na 2008 hun schulden fors gereduceerd. Het percentage gezinnen dat een eigen huis heeft, is gedaald van 69 naar 63 en is nu lager dan het vijftig jaar geleden was. In Nederland heeft nog steeds maar 57% van de gezinnen een eigen woning en worden huizen ook met veel meer geleend geld gefinancierd. Hier tellen de hypotheekschulden op tot 95% van het bbp, in Amerika maar tot 52%, ondanks het hogere eigenwoningbezit.

Nederlanders blijven schuldenkampioenen. Geen wonder dat De Nederlandsche Bank aandringt op verdere beperking van de renteaftrek. Met de lage rente is dit het ideale moment om dat te doen. In ieder geval doen gezinnen er slim aan zoveel mogelijk af te lossen.