Waar is het vaderlijk gezag van de overheid?

’Ons gedrag blijkt gevaarlijker dan het virus zelf, zei Jaap van Dissel onlangs. Hij klonk als de gefrustreerde vader van een ontspoord gezin. Ons gedrag is inderdaad toenemend negatief: het wantrouwen naar de overheid, de treurige #ikdoenietmeermee-actie, maar ook het opbloeien van allerlei krankzinnige complottheorieën. Als kinderen zich onvoldoende gehoord of gezien voelen, gaan ze zich vaak misdragen. Soms de énige manier om aandacht te krijgen van verwaarlozende ouders die hun eigen sores, werk of borrels belangrijker vinden. Ook als samenleving zuchten we onder bestuurders die ondanks de talloze integriteitsprotocollen liever hun eigen belangen en reputatie dienen dan het volksbelang. Onder de mantra’s van ’vrijheid’ en ’eigen verantwoordelijkheid’ worden we als samenleving al ruim een decennium stelselmatig verwaarloosd; iets wat pijnlijk duidelijk wordt nu we langdurig in crisis zijn. Vertrouwen Als een gezin zich in zwaar weer bevindt, dan is het fundamenteel dat de ouders zorgen voor vertrouwen, duidelijkheid, stevig gezag en een concreet handelingsperspectief. Rutte en De Jonge onderkennen deze basisbehoeften onvoldoende. Sterker nog, binnen het Outbreak Management Team bestaat überhaupt geen professionele aandacht voor onze gevoelens en gedragingen en desondanks krijgen wij als burgers het verwijt dat we ons misdragen. Dat voelt ronduit oneerlijk omdat we allemaal aanvoelen dat ’ouderfiguren’ zoals Grapperhaus en de Tilburgse burgemeester Weterings het goede voorbeeld hadden moeten geven met hun gedrag. Veel burgers hebben het gevoel dat het niet meer gaat om de volksgezondheid, maar om de positie van de leiders. Zeker in een crisis wil je juist minder carrièrepolitici aan het roer maar professionals met gezag en kennis van zaken zodat burgers kunnen vertrouwen. Nu bestaat de indruk dat wetenschap wordt ingezet om de politiek rugdekking te geven en falen te verdoezelen. In verpleeghuizen kon het personeel best zonder mondkapje werken, aldus het RIVM. Of had de overheid gewoon niet voor voldoende mondkapjes gezorgd? Spelregels Als het gaat om duidelijkheid dan willen we allemaal maar één ding: een heldere set met spelregels die we allemaal begrijpen en daardoor kunnen steunen. Dan wordt het ook een stuk eenvoudiger om te handhaven en sancties op te leggen als mensen de regels aan hun laars lappen. In plaats daarvan zien we veel inconsistentie en gebrek aan logica. Denk aan de volle kerk en het lege stadion en theater, aan wel of geen mondkapjes en het gebrek aan eenduidig beleid op scholen. Oeverloos En waar is het vaderlijk gezag vanuit de overheid? Was het nou echt zo moeilijk om met een vuist op tafel te slaan en te eisen dat er binnen een week mondkapjes van eigen bodem geproduceerd zouden worden? Er moest hoogstwaarschijnlijk weer oeverloos vergaderd en gepolderd worden om allerlei financieel-economische belangen en de eigen reputatie af te wegen. Dezelfde mentaliteit waardoor simpelweg testen een drama is geworden in een land dat ooit in staat was om de Deltawerken te bouwen om een ramp te voorkomen. Naast vertrouwen, duidelijkheid en gezag hebben burgers handelingsperspectief nodig om machteloosheid te voorkomen, bijvoorbeeld concrete leefstijladviezen bij elke persconferentie. Maar het allerbelangrijkste: de burger heeft recht op politieke zorgzaamheid!’ Esther van Fenema is psychiater en lijsttrekker van NLBeter