’Crisescomplex is het nieuwe normaal’

’Het virus woedde nog maar net over de wereld, toen een treffende cartoon verscheen. We zien een miniem eilandje middenin de oceaan. Be sure to wash your hands and all will be well (was je handen, dan komt alles goed) luidt de bijgaande tekst. Vlakbij het eilandje nadert een vloedgolf: Covid-19. Daarachter een grotere golf: recessie. En dan de ultieme storm: klimaatverandering. Het plaatje is eigenlijk nog te rooskleurig, want er wacht ons een vierde golf, ergens tussen krimp en klimaatcrisis in: immense politieke onvrede. Volgens het IMF is de economische schade van de coronacrisis ernstiger dan de kredietcrisis van 2008. Deze leidde tot grote frustratie onder Britse en Amerikaanse kiezers, met Brexit en Trump als resultaat. Het laat zich raden wat de huidige crises voor politieke gevolgen kunnen hebben. Dansleraar De voorbije maanden gingen we steeds vaker leven alsof er geen crisis is. Zelfs het handenwassen schoot erbij in. Nu dan droomt een dansleraar-met-toegang-tot-de-massamedia hardop dat Covid-19 wel over waait en roepen influencers tot ze weer meedoen, dat ze niet meer meedoen. De meeste andere Nederlanders proberen de tweede golf zo goed en zo kwaad als het gaat te lijf te gaan met mondkapjes, testen en thuiswerken, anderhalve meter afstand en inderdaad: het opnieuw grondig afspoelen van hun handen. Niet immuun Het probleem is dat zelfs wanneer we daarmee het virus afweren of – nog veel rooskleuriger – zich binnenkort een medicijn of vaccin aandient, we niet immuun zijn voor wat erop volgt: de crises van economie, politiek en natuur. We kunnen hoogstens de benodigde weerstand ontwikkelen, als individuen en als samenleving. Maar dan moeten we allereerst onder ogen zien dat dit crisescomplex het nieuwe normaal is. Vervolgens dienen we boven onszelf uit te stijgen. Het goede nieuws is dat indien de problemen met elkaar verbonden zijn, ditzelfde voor de oplossingen geldt. Wie Covid-19 effectief bestrijdt, redt daarmee uiteindelijk banen en inkomens, voorkomt onvrede die politiek geëxploiteerd kan worden, en maakt geld en energie vrij om de klimaatcrisis te hanteren. Maar laten we elkaar geen sprookjes vertellen. Zo’n grensoverschrijdende aanpak vereist grote opofferingen. Keihard werken, ons genoegens ontzeggen die we heel lang vanzelfsprekend hebben geacht, en het zuur van de crises eerlijk verdelen zonder dat er op afzienbare termijn weer veel zoets kan worden uitgedeeld. Daarnaast zullen we over meningsverschillen dienen heen te stappen die ons misschien het behaaglijke gevoel geven dat we in het bezit zijn van de juiste – raciale, seksuele of politieke – identiteit, maar die ons ook afleiden van wat er werkelijk toe doet in deze tijd. Oog in oog Wat dat is? Niet ten koste van alles blijven leven, oog in oog met het virus en wat erop volgt. Waar het om gaat is dat we het goede doen voor onszelf, onze medemensen en de wereld waarvan we deel uitmaken. Ooit gaf een klein groepje moedige Nederlanders het voorbeeld tijdens oorlog en bezetting. Nu is het aan ons om – in vredestijd, maar met grote dreigingen in het verschiet – deze crises hopelijk op te lossen en in elk geval aan te pakken. Zelden eerder in ons leven konden we zozeer van waarde zijn.’ Remko van Broekhoven is politiek filosoof en schrijver