’Gevangeniswezen weer op het verkeerde pad’

„Na de mislukte ontsnappingspoging van een gedetineerde in Zutphen, kondigde minister Dekker vorige week aan dat hij een of meer Extra Beveiligde Afdelingen (EBA’s) gaat realiseren. Terwijl ik dit schrijf, komt het bericht binnen dat in Heerhugowaard opnieuw een uitbraakpoging is ondernomen door een levenslanggestrafte (Dino Soerel, red.). Minister Dekker maakt zich terecht zorgen om het groeiende aantal zware criminelen in het gevangeniswezen en de toenemende ontsnappingspogingen. Hij zoekt de oplossing nu in Extra Beveiligde Afdelingen in bestaande gevangenissen. Begrijpelijk, maar een misvatting. Een soortgelijk plan is al eens mislukt. Begin jaren ’90 was er zelfs sprake van 21 gewelddadige ontvluchtingen uit de Extra Beveiligde Afdelingen. De minister en zijn adviseurs hebben deze ervaringen nu kennelijk over het hoofd gezien. Juist het falen van de EBA’s brachten de toenmalige staatssecretaris van Justitie ertoe om naar een andere oplossing te zoeken. Die werd toen gevonden in de (T)EBI, de Tijdelijke EBI. De voorgenomen EBA’s zullen naar verwachting dezelfde problemen gaan opleveren als in de periode 1990-1992 van vóór de TEBI. Toen waren er vijf versterkte afdelingen op verschillende locaties. Een groot probleem daarbij bleken de onderlinge verschillen in striktheid van regiem en de specifieke trainingsgraad voor deze categorie van het inrichtingspersoneel te zijn. Meerdere EBA’s zullen ertoe leiden dat zware en risicovolle gedetineerden eerder uit de EBI in Vught worden overgeplaatst. Ontvluchtingen, geweld, gijzelingen, hulp van buitenaf, wapens et cetera; ik zie het al gebeuren. Ik ben het volstrekt eens met mr. Rein Jan Hoekstra, die onlangs een tweede EBI voorstelde. Hoekstra leidde in 1992 de commissie die een antwoord moest bedenken op de vele ernstige ontvluchtingen in die tijd. Hij bracht vanuit Engeland het idee mee van ’een gevangenis in een gevangenis’. Zo ontstond de EBI die we nu kennen. Er is nog nooit iemand uit ontsnapt. Er is ook kritiek op de EBI. Deze zou niet geschikt zijn voor een langdurig verblijf. Juriste Sonja Meijer stelde onlangs in Trouw dat vluchtgevaarlijkheid niet langdurig hoeft te zijn en dit elk half jaar wordt getoetst. Mij is nog steeds onvoldoende duidelijk hoe je aan objectieve informatie komt waarmee je het vluchtgevaar van een gedetineerde kunt toetsen. Natuurlijk is de EBI geen exponent van ons humane gevangeniswezen. Maar als je een humaan gevangeniswezen wilt handhaven, moet je ook zorgen dat de extreme categorie gewelddadige en vluchtgevaarlijke gedetineerden niet langer misbruik kan maken van zo'n humaan regiem door te ontvluchten. Er is nu eenmaal een categorie gedetineerden die niet past in ons maatschappijbeeld van een humaan regiem. Het strikte EBI-regiem is trouwens - ik moet het eindelijk toegeven - niet geschikt voor de mocro-maffia. Het regiem is nog te veel afgestemd op gedetineerden die de principale uitgangspunten van de westerse rechtsstaat blijven accepteren. Het is slecht voor het maatschappelijk rechtsgevoel en een geloofwaardige vrijheidsbeneming als er weer (gewelddadige) ontvluchtingen mogelijk worden. We hebben het dan nog niet eens gehad over de veiligheid van het inrichtingspersoneel. Zet Dekker dit plan door, dan zijn we weer terug in begin jaren ’90.” Paul Koehorst is voormalig algemeen directeur PI Vught en initiator van de (T)EBI.