We houden van Oranje, maar we houden ze kort

Prins Bernhard hield de twee politici in zijn welbekende Duitse accent voor: „Hoe doe we he, met he he?” Van Agt verstond niet goed wat de pijprokende prins-gemaal zei. „Wat bedoelt u, Koninklijke Hoogheid?” Bernhard herhaalde: „Hoe doe we he, met he he?” Van Agt gaf maar een instemmend antwoord, om er vanaf te zijn. Eenmaal buiten vroeg hij zijn vicepremier wat de prins nou bedoelde. „Bernhard zei: Hoe doen we het met het hek?”, antwoordde Wiegel. „Er moet een hek rond kroondomein ’t Loo komen. Dat kost een paar miljoen. En daar heb jij net ’ja’ tegen gezegd!” Veertig jaar later is er nog steeds discussie rond geld en onze monarchie. Het Koninklijk Huis wordt gesubsidieerd door de belastingbetaler. Toch hangt er een permanent rookgordijn rond de grens waar staatssteun ophoudt en het koninklijke privé begint. De minister-president is volgens de Grondwet verantwoordelijk voor de handel en wandel van de koning en zijn gezin, dus ook voor de financiën. Het beschermen van de persoonlijke levenssfeer geldt daarbij als zijn belangrijkste verdedigingslinie om er zo min mogelijk over te hoeven zeggen. Privacy Wanneer koning en koningin ergens verschijnen zijn alle ogen op hen gericht. Het is voorstelbaar dat de bekendste familie van het land hecht aan privacy. Niet voor niets gaf de koning in 2017 in een interview met De Telegraaf aan dat zijn hobby als KLM-piloot hem de gelegenheid geeft om ’even volledig los te schakelen en ergens anders op te concentreren’. Ook tripjes naar het buitenland vormen een welkome afleiding, wat de aanschaf van een vakantiehuis aan de Griekse zee verklaart. Over die uitstapjes naar het zuiden klinkt wel eens zorg in royale kring. De aangeschafte grote en kostbare speedboot zou verkeerde jetset-vrienden aantrekken, een ontwikkeling waar niet iedereen gerust op is. Bovendien moest de bestaande steiger worden vervangen voor een groter, betonnen exemplaar, omdat bewakers de nautische snelheidsavonturen van de Oranjes naar verluidt met een eigen voertuig moesten kunnen bijhouden. Spanningen In het kabinet werd waargenomen dat de koning de steiger-rekening bij de Staat wilde parkeren, maar na commotie in de Kamer vond hij daar premier Rutte op zijn weg. Uiteindelijk werd besloten de kosten voor de steiger te delen. Dat hierover spanningen waarneembaar waren in kabinetskringen, geeft aan dat Rutte niet alles accepteert wat de koning doet of wil. Tegelijkertijd is deze premier geen idealist maar een pragmaticus, die graag een goede verstandhouding onderhoudt met zoveel mogelijk mensen. Dat de koning en hij elkaar geregeld op de mobiele telefoon spreken, is voor Rutte net zo functioneel als het contact dat hij heeft met een partijgenoot, een volkszanger of Jaap van Dissel. Een goede verstandhouding tussen premier en koning maakt intussen niet normaal wat niet normaal is. Zo publiceerde Zembla een verhaal over onrechtmatige subsidie voor ’t Loo, in het kader van jachtpartijen van de koning op het kroondomein. Een paar dagen later kwam koningin Máxima met een Argentijns koekjesrecept op de proppen. NRC kreeg na bijna acht (!) maanden wachten een weigerachtig antwoord op een WOB-verzoek over de inrichting van Huis ten Bosch. De krant trok de conclusie dat de koning niet mee had betaald aan de inrichting van de privévertrekken van het paleis. Vrijdag volgde een zeldzame reactie op de website van het Koninklijk Huis dat de koning wel degelijk de knip had getrokken voor de inrichting ’zoals bij ambtswoningen overigens gebruikelijk is’. Zelfs de Algemene Rekenkamer trok aan de bel om broodnodige koninklijke transparantie. Ze wees in de verantwoordingsstukken van 2019 op de commotie rond het onderhoud van meubelstukken die weliswaar staatseigendom zijn, maar waar Willem-Alexander een vergoeding voor krijgt. De Rekenkamer raadde premier Rutte aan om iedere vijf jaar te bekijken of het geld dat de koning krijgt voor bijvoorbeeld materieel onderhoud goed terecht komt. Het is immers niet de bedoeling dat er structureel geld wordt uitgekeerd dat niet nodig is. Volgens Rutte is zo’n evaluatie niet nodig. Weer een luik dicht dus. Ook de premier rekent op onverminderde steun onder de bevolking voor het koningshuis. Die hangt evenwel samen met een gevoel van benaderbaarheid en veronderstelde Hollandse zuinigheid. Mist creëren kan niet voorkomen dat de gestage druppel de steen uitholt. Het waren D66 en de SP die de afgelopen jaren vraagtekens durfden te plaatsen bij het automatisme van toedekken en goedpraten van de (financiële) privileges van het Koninklijk Huis. Maar zelfs bij het koningsgezinde CDA schoot het sentiment begin deze eeuw wortel. „We houden van Oranje, maar we houden ze kort”, zo ging rond in de fractie. Op een zeker moment red je het niet meer met een Argentijns koekjesrecept alleen.