In 2004 heb ik als voorzitter van de Libris Literatuurprijs als een dolle gelezen. Ik was mijn hele leven al een lezer. Eerst heel jong de Donald Duck, kort erna de Pietje Bell-boeken, en mijn eerste ’volwassen’ boek, althans een boek dat niet alleen door kinderen werd gelezen, was de Tolkien-trilogie: In de ban van de ring. Het was overweldigend om in een compleet nieuwe wereld te stappen. Toen mijn ouders zagen hoe ik door boeken gegrepen werd, besloten ze dat ik een half uurtje later naar bed mocht om nog wat langer te kunnen lezen. Op de middelbare school kwam de wereldliteratuur in beeld. Voorzitterschap Voor een echte lezer is het voorzitterschap van de Libris Jury een feest. Je bent maar één keer in je leven in de positie om in een jury met allemaal andere liefhebbers van literatuur alles wat los en vastzit te mogen lezen en bespreken. De focus op Nederlandstalig, op fictie en op proza heeft ook wel wat. De voorzitter van de jury is altijd een bekende persoon van buiten het boekenvak (dit jaar Ahmed Aboutaleb). Ik begreep gaandeweg ons jaar dat er ook voorzitters waren geweest die het lezen aan de vakmensen overlieten, en alleen op het laatst de shortlist doorbladerden. Er wordt eerst door de jury een longlist bekend gemaakt van dertig boeken, en een paar weken voor de uitreiking een shortlist van zes boeken. Uitreiking Er is een aparte magie rond de geheimhouding van de winnaar. De uitreiking is live op de televisie, en de lol is dat de winnaar voor alle aanwezigen maar ook voor de kijkers thuis een compleet geheim is. Iedereen heeft een favoriet, en de jury is notoir eigenwijs in haar keuze, dus de spanning blijft er tot op het laatst in. In ons jaar liep het mis omdat een jurylid (dichter, en frequent bezoeker van Café de Zwart alwaar jenever) zijn mond voorbijgepraat had. Het uitgelekte nieuws was zelfs in de live televisie-uitzending terechtgekomen, dus toen ik als voorzitter de winnaar bekend mocht maken, heb ik tegen de aanwezigen in de grote zaal van het chique Amstelhotel gezegd: U bent de enigen in Nederland die nog niet weten wie de winnaar is. Traditie Een mooie traditie van de Librisprijs is dat de voormalige voorzitters elk jaar weer uitgenodigd worden voor het diner en prijsuitreiking. Ik ben er (bijna) elke keer geweest, en heb er een gewoonte van gemaakt om de zes boeken van de shortlist te kopen en te lezen. Je weet niet van tevoren bij welke schrijver je aan tafel zit, en het minste wat je kunt doen als je het voorrecht hebt de prijsuitreiking te mogen bijwonen is de boeken lezen. Omdat het leven druk kan zijn, en omdat er meer te lezen valt dan alleen Nederlandstalig literair proza is het vele jaren zo geweest dat de keuze van de jury voor de shortlist bepaalde welke zes Nederlandse boeken ik dat jaar las. De chute, de wending, in deze terugblik is dat er nu de klad in gekomen is. Ik werd uitgenodigd, heb de zes boeken die op de shortlist staan thuis liggen, maar kom er niet toe ze te lezen (en ga dus ook niet naar de uitreiking). Dat staat kennelijk niet alleen, want de boekentoptien bestaat inmiddels vrijwel helemaal uit boeken die niet voor de Libris in aanmerking zouden komen: geen fictie, of vertaald. Mensen lezen, zo vertelt de boekhandelaar, steeds minder Nederlandstalige literaire fictie. Je kunt je afvragen hoe dat komt. Dan kom je snel uit bij de enorme opkomst van de streamingdiensten die films en series brengen. Doordat je niet alleen op de televisie in de huiskamer maar ook op de iPad kunt kijken (zo nodig met je oortjes in) is de drempel net zo laag als bij het pakken van een boek. De inhoud is in zekere zin vergelijkbaar; toen The lord of the rings verfilmd werd, hield ik mijn hart vast dat een jeugddroom verpest zou worden doordat alles uit mijn fantasie nu heel expliciet verbeeld zou worden, maar eerlijk gezegd viel dat reuze mee. Plotwendingen Je leest een boek omdat je gegrepen kunt zijn door een verhaal dat iemand anders heeft verzonnen (of heeft ontleend aan herinneringen). Er zijn plotwendingen, er is toch ergens een clou. (Ik heb laatst serieus geprobeerd het populaire epos Mijn strijd van de Noorse schrijver Knausgård te lezen, maar dat mist iedere clou en humor, dus dat was het voor mij niet. Het bureau van Voskuil is duizend maal beter!). Je kunt door een boek meegenomen worden naar Middelaarde, of naar Betondorp. Maar goede series en films doen dat allemaal ook. De tijd dat boeken de enige manier waren om even uit de wereld van alledag te stappen komt nooit meer terug. (Maandag 9 mei is de uitreiking van de Libris Literatuur Prijs 2022.)
21 °C:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1b1cc256-807a-11ea-961e-0255c322e81b.png){kind=small}
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7d15eef2-bc18-11ec-b617-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/5b1161ac-f452-11ec-83af-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/00aecc8e-f454-11ec-a47d-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/64991c88-ee6c-11ec-beb2-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a32af27c-ee6d-11ec-b4be-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a3fa1568-f58c-11ec-962d-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/101e745a-f3fd-11ec-a415-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3dbfcc76-f383-11ec-ac79-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7a8c391a-f238-11ec-bfbc-02d2fb1aa1d7.png)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/33c0b3e8-f072-11ec-8760-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d0a3c114-f063-11ec-9c3f-0255c322e81b.png)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/t/r/travelintrui.jpg)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/i/n/insectenhotel_0001_laag_10.jpg)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/s/i/sinji_smart_robotstofzuiger-1kopie.jpg)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/f/l/flinq_dab_radio-1.jpg)