PvdA mag blij zijn dat Rutte er nog zit

„Uit het debat is gebleken dat het kabinet zijn verantwoordelijkheid niet wenst te nemen en weer een jaar voorbij laat gaan aan studeren en evalueren”, oreerde de VVD’er in de Tweede Kamer. „Mijn fractie is tot de conclusie gekomen dat het laten zitten van het kabinet meer schade oplevert dan het wegsturen.” Het was een kentering. Jarenlang had Rutte geworsteld in de oppositie. Verloren verkiezingen, ruzie met Rita Verdonk en verwarrende groenrechtse plannen hadden de kiezer weggejaagd. Het vechtkabinet van CDA, PvdA en CU groef intussen zijn eigen graf door interne twisten en besluiteloosheid. Ruttes motie van wantrouwen werd verworpen, maar het signaal aan Nederland was duidelijk: de VVD was een alternatief voor de zittende macht. Niet lang erna viel het kabinet en was het premierschap van Rutte een feit. De voorbije week schermde de PvdA met een motie van wantrouwen richting Rutte vanwege de gang van zaken rond de dividendbelasting. De premier had volgens Lodewijk Asscher ’een beeld van een samenzwering tegen de Nederlanders’ gecreëerd. „Wees eerlijk”, hield hij hem en de coalitie eveneens voor. Dit wapengekletter roept vragen op. Was Rutte de afgelopen jaren wel ’eerlijk’, toen Asscher vicepremier was? Of weet de PvdA-voorman als ervaringsdeskundige van nog niet onthulde oneerlijkheid van de premier? Hij is immers één van de weinigen die van dichtbij hebben kunnen vaststellen hoe Rutte politiek bedrijft. Het viel juist op hoeveel waardering de twee voor elkaar uitspraken. Korte klap GroenLinks-leider Jesse Klaver had woensdag beter door hoe de politieke vlag erbij hing. Toen het de oppositie niet lukte een smoking gun aan te treffen bij de premier over de memo’s over de dividendbelasting, hield hij zijn kruit droog. Hij wilde niet zo ver gaan om het vertrouwen op te zeggen en daardoor kwam de bijna voltallige oppositie niet verder dan een lichtere motie van afkeuring tegen de premier. Daarmee werd geen rode, maar een gele kaart afgegeven. Zowaar is er sprake van strategie bij de groene partij; men gaat niet voor de korte klap, maar voor dossieropbouw. Wie een organisatie leidt, weet immers dat je zonder dossier moeilijk van iemand af kan. Asscher, toch jarenlang als minister verantwoordelijk voor het ontslagrecht, had dit ook moeten weten. Profileringsdrang zal meegespeeld hebben. Met negen zetels in de Tweede Kamer is het lastig manoeuvreren als twee linkse concurrenten veel groter zijn. Onlangs verscheen in enkele media het bericht dat de partij ’een ruk naar links’ zou maken, toen Asscher een koerswijziging rond de AOW bekendmaakte. Het verleggen van de PvdA-koers laat zich echter niet zo eendimensionaal samenvatten. Er staan bijvoorbeeld ook veranderingen op stapel rond integratie en immigratie, die allesbehalve een ruk naar links doen vermoeden. Deense sociaaldemocraten Integendeel, in de partij en ook in de partijtop wordt met interesse gekeken naar de koers die de Deense sociaaldemocraten tegenwoordig varen. Die zijn momenteel juist hard op immigratie. Verstandig, want bezorgde kiezers kunnen rond deze onderwerpen al jaren uitsluitend op rechts terecht. Asscher is met zijn Deense collega’s in gesprek om te kijken wat van hun voorstellen bij de PvdA past en wat niet. Een koerswijziging vereist ook geloofwaardigheid. Als minister van Sociale Zaken kreeg Asscher vijf jaar de kans om de uitdagingen rond de AOW te lijf te gaan. Nu vraagt hij zijn opvolger Wouter Koolmees om het door Asscher zelf gevoerde beleid overboord te kieperen. Intussen kan de interne partijstructuur nog aan kracht winnen. Prominenten keken wel uit om een gooi naar het PvdA-voorzitterschap te doen en dus werd de relatief onbekende Nelleke Vedelaar tot preses gekozen. Het waagstuk werd duidelijk toen ze eigenhandig het in opspraak geraakte Kamerlid William Moorlag probeerde te lozen. De poging ontaardde in een puinhoop, zoals die alleen bij de PvdA kan plaatsvinden. Melancholie Binnenkort worden er zes mensen in het PvdA-bestuur vervangen, mogelijk grotendeels door een nieuwe generatie leden. Dit zal de koers ook beïnvloeden, want in de partij gaan stemmen op om liever vooruit te kijken dan melancholisch terug te grijpen op het verleden. Zoals Asscher doet in het jongste partijfilmpje, waarin hij maar weer eens droomt over Drees, Schaefer, Den Uyl en Wibaut; de hoogtijdagen van de PvdA en zelfs SDAP (!). Zou je daar kiezers mee lokken? Het is zeer de vraag. De lokale stembusgang in maart was een drama, hoe hevig men zich voor de buitenwacht ook vastklampt aan een enkel lichtpuntje her en der in den lande. Zondagskind Asscher weet dat er intussen twee verloren verkiezingen op zijn naam staan. Gelukkig voor hem is het rode messenblok zoek dat doorgaans als een wisselbokaal onder sociaaldemocraten rouleert. De PvdA mag blij zijn dat er geen motie van wantrouwen tegen het derde kabinet van Rutte kwam; de partij is nog lang niet klaar voor nieuwe verkiezingen.