De ongemakkelijke pensioenwaarheid

Even terug naar de conclusie van het CBS: hoogopgeleiden gaan gemiddeld een jaar eerder met pensioen dan laagopgeleiden. De reden daarvoor is simpel: eerder met pensioen gaan kost geld en laagopgeleiden kunnen dat niet betalen. Gemiddeld leef je na je pensioen nog zo’n twintig jaar en onze pensioenfondsen berekenen het pensioen dat je maandelijks krijgt, op basis van die gemiddelde levensduur van twintig jaar. Een jaar eerder met pensioen betekent dat je opgebouwde pensioen uitgesmeerd wordt over een langere periode en je daardoor minder per maand krijgt. Als je toch al weinig pensioen hebt opgebouwd, kan dat nét te weinig zijn om van rond te komen. Eerder met pensioen gaan is dan onbetaalbaar en dus ploeter je nog maar een paar jaar door. Hoogopgeleiden verdienen meer, hebben tijdens hun werkzame leven grotere financiële buffers opgebouwd en kunnen daardoor gemakkelijker eerder met pensioen. Gemiddeld gaan hoogopgeleiden dus een jaar eerder met pensioen dan laagopgeleiden. Klinkt op het eerste gezicht oneerlijk, maar als je dieper in de cijfers duikt, dan is het nóg veel oneerlijker. Kijk, ik wil niet generaliseren, maar gemiddeld leven laagopgeleide Nederlanders door een ongezondere levensstijl, ongezonder eten maar vooral ook door het zware werk, korter dan hoogopgeleiden. Veel korter, volgens sommige onderzoeken zelfs 7,5 jaar korter. Dus als je op je 66e met pensioen gaat, dan zou een hoogopgeleide bij wijze van spreken nog tot zijn 90e van zijn maandelijkse pensioenuitkering kunnen genieten en een laagopgeleide maar tot zijn 83e, want daarna overlijdt hij of zij. Omdat de pensioenfondsen in hun pensioenuitkeringen geen onderscheid maken tussen hoog- en laagopgeleiden en zij iedereen dezelfde gemiddelde levensduur toerekenen na de pensioendatum, is het dus eigenlijk zo dat de laagopgeleiden gemiddeld te veel pensioenpremie hebben betaald, omdat ze eerder dood gaan en hoogopgeleiden gemiddeld te weinig. Hoogopgeleiden zijn de spekkopers, zij winnen van de bank zeg maar, of in dit geval van het pensioenfonds. De extra jaren pensioen die zij ontvangen, worden weer opgebracht door de te veel betaalde premie van de laagopgeleiden, die er niet de volle gemiddelde twintig jaar van kunnen genieten. Waarschijnlijk valt dit verschil ook onder het kopje ’solidariteit’ van de pensioenfondsen, maar eerlijk is het niet. Iedereen heeft het altijd over de generatiekloof en het feit dat jongeren benadeeld worden door de pensioenfondsen, omdat zij premie betalen voor de pensioenen van de ouderen. Maar de échte kloof en onterechte discriminatie vindt plaats tussen de laag- en hoogopgeleiden in ons land, omdat hoogopgeleiden profiteren van de lage levensverwachting van laagopgeleiden. De pensioenfondsen zouden het kunnen rechttrekken door een onderscheid te maken tussen de levensverwachtingen van hoog- en laagopgeleiden. Per slot van rekening nemen pensioenfondsen beslissingen op basis van statistieken en onderzoeksresultaten, dus hier mogen ze ook best rekening mee gaan houden. Laagopgeleiden zouden dan een hoger pensioen krijgen, omdat zij er gemiddeld minder lang gebruik van maken. Een gevolg daarvan is dat zij dan ook eerder met pensioen kunnen gaan. Bijkomend effect is dan dat de hoogopgeleiden minder pensioen krijgen en zíj wellicht wat langer door moeten werken, simpelweg omdat zij gemiddeld langer leven en dus langer van hun pensioen kunnen genieten. Eerlijk toch? Maar aangezien de meeste bestuurders van de pensioenfondsen hoogopgeleide mannen zijn, zal deze discussie wel niet snel worden gevoerd in de bestuurskamers van de pensioenfondsen. Toch zou het pleiten voor onze pensioenfondsen als zij deze discussie eerlijk gaan voeren met meer aandacht voor het laagopgeleide, of liever gezegd anders opgeleide, deel van de bevolking. Wij zijn een fatsoenlijk land en hebben de morele plicht om rekening te houden met groepen die zich niet zo gemakkelijk laten horen. Ik hoop dat de politiek, en minister Koolmees in het bijzonder, deze ongemakkelijke waarheid tot zich door laat dringen, en dat er rekening mee gehouden wordt bij het pensioenakkoord. Het zou prachtig zijn als begrippen als laagopgeleid en hoogopgeleid uiteindelijk meer in elkaar overvloeien en geen verschil in kansen en levensverwachting meer opleveren. Scholen, overheid en vooral werkgevers kunnen daar verandering in brengen. Maak het schoolsysteem bijvoorbeeld flexibeler, laat jongeren die geweldig zijn in talen, niet verplicht ook goede cijfers voor wiskunde en economie halen voor een algemeen diploma, maar ontwikkel alternatieven die recht doen aan hun talent. De overheid kan daarnaast meer doen om een gezondere levensstijl te stimuleren. En tot slot zouden werkgevers laagopgeleiden meer moeten gaan waarderen, ook in salaris. Laagopgeleiden moeten niet automatisch op de verkeerde stapel belanden bij sollicitaties, maar uitgenodigd moeten worden om een proefopdracht te doen. Je opleiding zegt namelijk helemaal niets over je talent of inzet en uiteindelijk is dát wat belangrijk is.