’Omscholing is wensdenken en geldverspilling’

„Net als bij vorige crises op de arbeidsmarkt ziet ’onze polder’ omscholing weer als oplossing, nu corona de arbeidsmarkt uit zijn evenwicht heeft gebracht. Het is jammer genoeg een idee van kamergeleerden die te ver van de praktijk af staan. Opvallend is dat mensen die vanuit de praktijk of wetenschap iets kunnen zeggen niet gevraagd is om mee te denken. Er komen in de media voorbeelden voorbij van omscholingen die succesvol zouden kunnen zijn. Je hoeft geen psycholoog te zijn om te beseffen dat je van iedere horecamedewerker geen installateur van luchtbehandelingsinstallaties kunt maken. We weten inmiddels dat er van de eerste groep medewerkers over zijn en van de tweede groep er een tekort komt. Iets heel anders Maar kan een stewardess omgeschoold worden tot verpleegkundige zoals ook geopperd wordt? In beide beroepen staat het omgaan met andere mensen en een dienstverlenende instelling op de voorgrond, redeneert men wellicht. Het avontuurlijke en de glamour van de luchtvaart wat deze mensen aangesproken heeft is echter iets heel anders dan in een ziekenhuis werken waar een infuus moet worden aangelegd of een abces moet worden verzorgd. Het uitvoeren van deze taken is niet voor iedereen weggelegd, ook al doe je graag iets voor je medemens. Ook kunnen andere obstakels in de weg staan. De buschauffeur neemt niet makkelijk afscheid van zijn onregelmatigheidstoeslag als een job als pakketvervoerder aan de orde is. Overigens zitten mensen ook vaak vastgebakken aan hun beroep of functie en zijn ze weinig mobiel op de arbeidsmarkt. De ceo van Randstad meldde onlangs dat er nog weinig animo is onder zijn uitzendkrachten om deel te nemen aan het gratis opleidingsprogramma van zijn organisatie. Als iemand voor de techniek in de wieg gelegd is dan zal hij daar ook meestal zijn bestemming vinden. Omscholingen naar een totaal andere discipline zijn voor weinig mensen weggelegd. De persoonlijkheid van mensen bepaalt in grote mate hoe iemands loopbaan eruit gaat zien. Daarnaast spelen de cognitieve vaardigheden een grote rol. Voor de installateur zal het exact logisch redeneren een grotere rol spelen dan voor de man of vrouw die achter de bar staat. Beide zaken: persoonlijkheid en intellectuele vaardigheden veranderen ook nauwelijks gedurende iemands leven. Niet van elastiek Beschik je over een persoonlijkheidsprofiel dat goed past bij de functie van accountmanager, dan betekent dit dat functies die echt anders zijn minder goed passen. Mensen zijn niet van elastiek. Als je uitgesproken extravert bent dan kun je niet ook introvert zijn en kwijn je weg in een functie met weinig sociale contacten. Evenzo geldt dit voor alle andere persoonlijkheidseigenschappen als consciëntieus zijn, dominantie, altruïsme, openheid en emotionele stabiliteit. De Canadese psycholoog Edgar Schein formuleerde zijn acht loopbaanankers. Deze liggen in het verlengde van de persoonlijkheid en ankers geeft al aan dat veel zaken voor wat betreft iemands loopbaan vastliggen. In het polderoverleg en in cao’s is besloten om veel geld in omscholing te investeren. Veel belastingcenten zullen verdwijnen in de zakken van commerciële bureaus die zich hierop storten. Zeker als ze ook psychologische tests gaan inzetten voor ’de selectie’ en het opleuken van de factuur. Deze instrumenten kan iedereen online laten afnemen. Niemand vraagt zich echter af of deze tests kwalitatief deugen en de gebruikers voldoende kennis en ervaring hebben. Er is veel kaf onder het koren en hobbyisme is wijdverbreid. Elke persoon die met omscholing weer aan de slag komt is natuurlijk winst. Dit neemt niet weg dat omscholing vooral wensdenken is en veel geld verspild wordt. De Rekenkamer zal dit, zoals dit eerder gebeurd is met re-integratie trajecten, ook constateren.” drs. Gerard Karelse is bedrijfs- en gezondheidspsycholoog