Afgelopen woensdag begon het acht uur-journaal met een item over orgaandonatie. Als een spreekstalmeester bij een belangenvereniging scandeert Rob Trip: ‘Kinderen op de basisschool zouden al voorlichting moeten krijgen over orgaandonatie.’ Werkelijk? Wie vindt dat? Prompt verschijnt het blonde hoofd van een naamloze mevrouw in beeld. Zij vertelt dat het belangrijk voor ouders is om te weten hoe hun kinderen daarover denken. Het openingsdeuntje van het journaal jankt onderwijl door. De vraag rijpt waarom dit openingsnieuws is. Maakt de minister van Onderwijs budget vrij voor schoolvoorlichting? Luiden psychologen de noodklok over geestelijke problemen bij kinderen over donatiekeuzes?

Welnee. Trip verhaalt dat het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) pleit voor voorlichting van kinderen op heel jonge leeftijd. De blonde mevrouw verschijnt weer: ze blijkt Marion Siebelink van het UMCG. Nog steeds is onduidelijk waarom ze nieuwswaardig is. Als de NOS geen informatie verstrekt, biedt Google uitkomst: Siebelink blijkt programmamanager in het transplantatiecentrum van het UMCG en betrokken bij de Nederlandse Transplantatie Commissie. Al jaren promoot ze zelf ontwikkelde lespakketten voor de basisschool. Oud nieuws dus. Waarom komt de NOS er nu mee? Niks daarover. Het journaal gaat door met een emotionerende casus. Ineens zitten we in de achtertuin van ouders die vorige maand hun kind door een tragisch ongeluk verloren. Hartverscheurend. Vader en moeder vertellen bewonderenswaardig beheerst en rationeel over hun keuze voor orgaandonatie. Een besluit gebaseerd op gesprekken die ze met hun zoon hadden. Aangrijpend. De commentaarstem van het journaal voegt toe: ‘Tijmen doneerde acht organen.’

Beduusd

Ineens, nog beduusd door het schijnende verhaal, besef je hoe het journaal je bij de neus neemt met emotionele chantage. Want de overleden jongen doneerde zelf natuurlijk niets. Toch presenteert de NOS de donatie als zijn laatste wilsdaad, om de gevoelens van de kijker te bespelen. En die beduusde kijker, die nog steeds niet weet waarom de oude lespakketten van mevrouw Siebelink groot nieuws zijn, heeft daarvan niet terug. Wat kun je anders doen dan respect opbrengen voor deze ouders en hun keuze? Mensen die bovendien niemand iets willen opdringen, zo vrij van waardeoordelen spraken ze.

De inzet van deze casus waar je met goed fatsoen niets tegenin kunt brengen, toont de manipulatieve journalistiek van de NOS. Het tragische voorval wordt gebruikt als illustratie van het belang van een positieve donorregistratie. Het gaat de NOS hier om het overbrengen van schuldgevoelens: iedereen die deze ouders aanhoort en zelf anders overweegt, moet zich slecht voelen. Anders had het journaal ook anderen aan het woord gelaten die na gesprekken met hun kind ervoor kozen om niet te doneren. Ook dat was een goed voorbeeld geweest van het belang van zo’n gesprek. Maar de NOS vertaalt praten over donatie automatisch in overtuigen voor donatie. Terwijl er allerlei redenen zijn, ook levensbeschouwelijke, om niet te doneren. Respectabele keuzes, die mensen niet moreel minderwaardig maken. De NOS toont die niet.

Krakkemikkig

Wel komt in de laatste seconden van het item het eigenlijke nieuws: minister Bruins van Volksgezondheid lanceerde woensdag een campagne over orgaandonatie. Méér daarover vertelt het journaal niet. Wel verschijnt de minister in beeld om te bekennen dat hij met zijn kinderen niet over donatie heeft gepraat, maar dat hij zo’n gesprek op scholen aanbeveelt. Meer schuldgevoel, geserveerd door een mea culpa van een bewindsman die vast opgelucht was dat de NOS niet het echte nieuws bracht: namelijk dat er kritiek uit de Kamer kwam op zijn campagne met de titel ‘(Niet)kiezen is een keuze’. De cryptische titel en de inhoud zouden voor miljoenen mensen onduidelijk zijn. Waarbij ook de vraag rijst waarom het ministerie twee jaar voordat de nieuwe donorwet ingaat die iedereen automatisch donor maakt, nog geld spendeert aan een campagne die moet aanzetten tot registratie. Daar vraagt de NOS niet naar. Ook niet naar de krakkemikkige wet die niet valt uit te leggen. Alles rond deze omstreden wet lijkt vergeten. Om de overheid geen last te bezorgen, zet de NOS emotie in ter afleiding van het uitblijven van journalistieke vragen.

Na dat item vroeg ik me af waarom basisschoolkinderen lastig moeten worden gevallen met overheidspropaganda rond orgaandonatie die verpakt wordt als levensvragen die bij hun leeftijd zouden passen. Dag allemaal, zegt de juf, vandaag gaan we praten over je organen na je dood, zodat papa en mama dan makkelijk een keuze kunnen maken. Krankzinnig, maar daar komt het op neer.

Gestoord

Er zijn nauwelijks leraren te vinden voor het basisonderwijs. Scholen gaan over op vier lesdagen per week, en in de schaarse tijd die overblijft moet morele druk worden uitgeoefend op kleine kinderen over keuzes in verband met hun dood? Gestoord. De vrijheid van het kind om daar helemaal niet mee bezig te zijn, wordt geschonden door donorideologen die een wet promoten die een basaal mensenrecht schendt: de autonomie over het eigen lichaam. Schaam je, NOS-journaal, dat je kruiperig meewerkt aan deze hersenspoeling.