Duitse spoedformatie zet ons voor schut

De Duitsers wel en wij niet. Twee maanden na hun verkiezingen hebben onze oosterburen al een regeerakkoord. De zogeheten ’verkeerslichtcoalitie’ van de Groenen, de SPD en de liberale FDP kwam voortvarend en professioneel tot stand. Nederland daarentegen levert nog steeds niet, tien maanden na de verkiezingen. Terwijl de Duitsers na Merkel met een ambitieuze vernieuwende politiek komen, informeerden onze formateurs de Kamer dat er deze week twee bijeenkomsten plaatsvonden. Ik citeer: ’Er zijn goede vorderingen gemaakt met de bespreking van verschillende onderwerpen onder het beding dat er geen overeenstemming is bereikt totdat over het geheel overeenstemming is bereikt.’ Kan het nietszeggender? Waarom lukt het de Duitsers wel om in tijden van crisis razendsnel een degelijk akkoord in elkaar te timmeren terwijl de Nederlandse formatie inmiddels aan volksverlakkerij grenst? Omdat ze gevoel voor urgentie hebben, werkdiscipline, strakke vergaderschema’s met deadlines voor resultaten en de ambitie om het land te dienen. Omdat het over de inhoud ging, niet over machtsposities en imago’s van de onderhandelaars. Hier duurde het maanden voordat er sprake kon zijn van een formatie, omdat kibbelende partijen en ruziestokende partijleiders eerst een pikorde wilden bepalen. Dat resulteerde in zwartmaakcampagnes, met vuige streken van Kaag en een demissionair premier die voor zijn verantwoordelijkheden dook. Daarbovenop kwam de functie elders-affaire, ingebed in leugens en verraad. Zelfs de kordate puinruimer Johan Remkes achtte op een gegeven moment een formatie met zulke gedragsgestoorde deelnemers kansloos. Na tien maanden lijkt het moddergooien voorbij, maar de burger staat nog steeds in de kou. Cultuurverschillen De cultuurverschillen met onze oosterburen kunnen niet groter zijn. Daar werkten grote groepen afgevaardigden van de formerende partijen aan werkgroepen per onderwerp, tegelijkertijd, met vertrouwen van de partijleiding. Ook in Duitsland moesten er ideologische verschillen overbrugd worden: de wensen van de liberalen waren minder progressief dan die van de Groenen; die willen astronomische bedragen spenderen aan een klimaatrevolutie. De SPD wil weer diep in de buidel tasten voor een sociale politiek, die pensioenen, loonsverhoging en betaalbare woonruimte garandeert. Maar de politieke ruilhandel werd soepel ingezet om partijen met ongeschonden identiteit nader tot elkaar te brengen. Men gunde elkaar wat, er werd gebruikgemaakt van elkaars kracht. Een positieve benadering in vergelijking met Nederland, waar speculaties over de ruilhandel al in een vroeg stadium ingezet worden als struikelblok, om coalitiepartners te intimideren, te verzwakken, zelfs buiten te sluiten. Het resultaat: de Duitsers komen met een akkoord voor maatschappelijke vooruitgang, waar de achteruitgang in Nederland toeneemt door het ontbreken van een akkoord. Toegegeven, de Duitsers formeerden in politiek voordeligere tijden dan die waarin Nederland verkeert. Zij moesten het conservatieve tijdperk Merkel afsluiten en dat betekent dat iedereen van een coalitie zonder de christendemocraten vernieuwing verwachtte. Het akkoord dat vergaande politieke integratie in de EU behelst en voor Duitsland een leidende rol ambieert in een liberaal, actief op mensenrechten gericht Europa, is duidelijk van progressieve snit. Sommigen in Nederland zouden het vermoedelijk ’knetterlinks’ noemen. Maar in Duitsland markeert het een historisch nieuw begin na Merkel. Schandaal op schandaal Wat de Duitsers ook hielp, was dat de formerende partijen niet tot een oude coalitie behoorden die schandaal op schandaal op hun naam hadden. Duitsland begon met een schone lei, terwijl bij ons de hoofdverantwoordelijken van de catastrofes van het vorige kabinet nog steeds aan een dood paard (Rutte III) trekken. Hoe het Duitse akkoord zal uitpakken, valt nog te bezien. De progressieve plannen zijn duur, terwijl de liberalen belastingverhoging blokkeerden. Hoe betaalbaar en realistisch is het om Duitsland tegelijkertijd van de kolen en het gas te halen? Voor de polarisatie in de Duitse samenleving is er geen oplossing. De plannen zullen het rechtse Duitsland niet zinnen. Dat kan een recept zijn voor maatschappelijke onrust. Maar dat is de prijs van een gedurfd akkoord dat met tradities wil breken. De Nederlandse formatietafel is daarin vermoedelijk voorzichtiger en dat is verstandig gezien de polarisatie in het land. Maar zelfs dat legitimeert de slakkengang van onze formatie niet. Het komt erop neer dat de Duitsers binnenkort een nieuwe bondskanselier hebben die kan beloven anders te gaan besturen. Wij krijgen malle kattebelletjes van de formatietafel, die ons vertellen dat er nog niets te vertellen valt. Maar bovenal biedt de Nederlandse formatie inzicht in een proces van achteruitgang. Nederland heeft een dubbelzinnige verhouding tot macht en gezag; politieke leiders moeten niets in hun bol halen, autoriteit is er om gewantrouwd te worden, machtsvertoon vinden we potsierlijk. Laat deze formatie juist gebrandmerkt zijn door de machtspolitiek van Kaag en de wanhopige pogingen van Rutte om aan de macht te blijven. Zulke krampachtige solovoorstellingen houden een schadelijke bestuurscultuur in stand die Nederland nog jarenlang zal gijzelen. Ook daarom is een ’Duitse’ formatie hier ondenkbaar: ons land is in bar slechte handen.

Duitse spoedformatie zet ons voor schut

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

’Ov zit in een vrijwel onmogelijke spagaat’

’Geen oog voor groei, wel voor bezuinigingen’

’Onuitvoerbare wetgeving teistert vestigingsklimaat’

’Bevolkingsgroei is niet hoofdoorzaak uitputting aarde’