Coalitie sterker? Rutte twijfelt

Bij conflicten in deze coalitie is het niet anders. Escalatie ligt zelfs sneller op de loer, omdat er vier partijen aan mee doen. Niet voor niets klagen de kopstukken over het vele onderlinge afstemmen. Een coalitieleider zei begin september dat hij ’met de tong op de schoenen’ liep, na de net afgeronde onderhandelingen over de Rijksbegroting. En toen moest het politieke jaar nog beginnen! Bij een vierpartijencoalitie zijn alle deelnemers intussen beducht voor een flets imago, zeker nu er provinciale verkiezingen aankomen die doorklinken in de samenstelling van de senaat. Zwaargewichten zelf slaan selectief op de trom, zoals bijvoorbeeld VVD-fractieleider Dijkhoff deed met zijn interview over het klimaatakkoord in deze krant. Het dagelijkse profileren wordt evenwel overgelaten aan de voor het grote publiek onzichtbare kaste van nauwe medewerkers om de partijtop heen. Oftewel: de ’bontkragen’. In de vorige coalitie van VVD en PvdA probeerden ze elkaar nog heel te laten. In de huidige coalitie is de sfeer tussen de verschillende bontkragen broos; iedereen is bang als verliezer uit de bus te komen in het compromissenfestijn van Rutte III. De bontkragen hadden het de voorbije weken extra ’druk’, vanwege de coalitieruzie rond het kinderpardon. Overlegde de politieke top naar eigen zeggen ’in goede sfeer’, ’kalm’ en ’professioneel’, tussen de mannetjesmakers in de coalitie was het oorlog. De VVD had het gevoel er ineens alleen voor te staan, toen ze merkte dat het pardon-trio gezamenlijk woordvoeringslijnen en werkelijkheden leek af te stemmen. Als haviken volgden liberalen mediaberichten van wat er uit het andere kamp de wereld in werd geslingerd over het kinderpardon. Tegelijkertijd probeerden de drie gelijkgestemde partijen zoveel mogelijk uit te stralen dat het probleem bij de VVD lag en dat die partij dus door de pomp moest. Bracht een medium een onwelgevallig bericht voor het pardon-trio, dan belden woordvoerders, spindoctors of andere medewerkers ’spontaan’ naar dat medium om een andere versie van de werkelijkheid te suggereren en zo verwarring te zaaien. Zo werd voor journalisten zonneklaar dat het onderlinge vertrouwen en de gunfactor - ontzettend belangrijk om een coalitie duurzaam overeind te houden- volledig uit het zicht raakten. Het dieptepunt van de spin-strijd was dinsdag tussen acht en elf uur ’s avonds, toen er een informatie-niemandsland was ontstaan omdat de deal weliswaar was gesloten maar de officiële onthulling ervan nog op zich liet wachten. In deze drie uur barstte een felle strijd los om zo goed mogelijk uit de verf te komen bij het journaille, dat druk bezig was de winst- en verliesrekening op te maken van de omstreden deal. Met kranten die tegen hun deadline aan zaten, nieuwsprogramma’s en talkshows die live de zender op gingen en sociale media als Twitter die tekeer gingen over het kinderpardon, lagen er gouden kansen voor de spindoctors om de werkelijkheid hun kant op te kletsen, hopend om zo een wit voetje te halen bij partij en baas. De eerste klap is immers een daalder waard. De pot met zout ging als een wisseltrofee rond tussen de bontkragen, geen wonde van een concurrent bleef niet bestrooid. Zo werd er door maar liefst vijf mensen werkzaam voor het pardon-trio urenlang beweerd dat een speciale commissie voortaan over de discretionaire bevoegdheid zou beschikken, waar die nu nog in handen is van de staatssecretaris van Asielzaken. Uit de kabinetsbrief, die na elven verscheen, stond echter dat de directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst die bevoegdheid kreeg. De spin van het pardon-trio was blijkbaar bedoeld om via een rookgordijn de concessie aan de VVD weg te poetsen, zelfs toen in de coalitie breed duidelijk was dat werkelijkheid een andere was. Op deze manier begon spinnen over te slaan in liegen. Vergoelijkende woorden als ’zo is het mij echt verteld’ die de volgende dag vanuit het trio klonken, zijn dan moeilijk te geloven. Al met al een onverstandige actie dus, daar de betroffen functionarissen allen onderdeel zijn van de bontkraag van coalitiekopstukken. Hun foute verhaal ondermijnde zo niet alleen hun eigen geloofwaardigheid, maar ook die van hun bazen, die zichzelf niet zelden als betrouwbare politici verkopen. Het derde effect kan op termijn wel eens destructiever zijn. De strijd tussen de partijen werd drie weken lang op een dusdanige toonhoogte gevoerd, dat het onderlinge vertrouwen is beschadigd. In de VVD-fractie klinkt dat men zich ’verneukt’ voelt door het CDA. Premier Rutte, de hoofdbewaarder van de goede onderlinge verhoudingen, durfde vrijdag niet te herhalen dat de coalitie sterker uit de afgelopen weken is gekomen, zoals sommigen in het pardon-trio beweren. Dat is een teken aan de wand.