’We verkwanselen de Nederlandse taal’

„Alleen de klokgevels van het straatje op weg naar mijn werk spreken nog Nederlands. Vrijwel alle winkels en horeca, inclusief het Italiaanse restaurant, zijn Engels beletterd. Een enkel Mokums kroegje biedt nog dapper weerstand. De vraag is hoe lang nog. Er zijn tegenwoordig meer Engelse slogans in de hoofdstad dan dat er Duitse leuzen waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar het lijkt wel alsof de meeste Amsterdammers zich bij deze symbolische vorm van bezetting hebben neergelegd. Terrasjes Dat het Engels overal om ons heen oprukt is inmiddels genoegzaam bekend. In het hoger onderwijs verdwijnt het Nederlands in rap tempo als onderzoeks- en ook onderwijstaal, maar ook in vergaderingen en bij de koffie-automaat. Op terrasjes word je in het Engels aangesproken; televisie-reclames zijn doorspekt met Engelstalige slogans. Zeker, door je in het Engels uit te drukken laat je zien van de wereld te zijn. Maar het gaat hier om meer dan een modeverschijnsel alléén. De verdringing van het Nederlands heeft veel, zo niet alles, te maken met pragmatisme van eigen bodem. We zijn ronduit slordig in de waarde die we toekennen aan de eigen taal en cultuur. Aandacht hiervoor vinden we als snel verdacht en een vorm van eng nationalisme. Daarentegen is nutsdenken diep verankerd in onze collectieve mentaliteit. De ’BV Nederland’ of ’dominee-koopman’ zijn uitgesleten stereotypen, maar bevatten ook een kern van waarheid. Als overschakelen op Engels een handige manier blijkt om geld te verdienen, dan doen we dat gewoon. Logisch in het geval van de privésector want die moet de eigen broek ophouden. Voor de publieke sector zou dit toch niet mogen gelden. Onderwijs, cultuur en sociale voorzieningen zijn voorbeelden van gedeelde belangen waar we als samenleving zorgvuldig mee om moeten gaan. Het gemeenschapsideaal is in de afgelopen decennia echter verregaand vermarkt. De overheid omarmde het Anglo-Amerikaanse neoliberalisme en trok zich terug uit de samenleving. Met als gevolg verramsjte en ook: verengelste sectoren. Cultuurgoed Daarbij komt dat de Nederlandse taal in de zin van cultuurgoed in toenemende mate ook van buitenaf onder druk komt te staan. Uitingen van populaire cultuur waaronder Netflix, muziek en de game-industrie zijn overwegend Engelstalig. Internet (Amazon, Apple, Facebook en Google) en social media trekken diepe sporen door ons dagelijks leven. En de invloed van Engelstalige persbureaus op de nieuwsvoorziening is onevenredig groot zoals de eindredacteur van een publieke zender zich onlangs tegenover mij liet ontvallen. Toch is taal niet alleen maar een marktbegrip. Taal is evenmin neutraal zoals de Franse taalkundige Claude Hagège herhaaldelijk heeft betoogd. Taal is van fundamentele betekenis op ons denken, op ons doen en op de manier waarop wij ons tot elkaar verhouden. Hagège vindt dat we ons hiervan veel meer bewust zouden moeten zijn. Hij is dan ook een vurig pleitbezorger van taal als burgerschapsideaal. Taal bepaalt onze identiteit, wie we zijn, individueel en collectief, als inwoners van Nederland. Aandacht vragen voor het Nederlands is een uiting van geëngageerd burgerschap. Met taalnationalisme, links- dan wel rechtsom, heeft dat niets van doen. Integendeel. Met een zelfbewustere omgang van taal als gemeenschappelijk cultuurgoed des te meer.” Dr. Niek Pas is historicus (UvA) en co-auteur van het boek Against English, een pamflet tegen verengelsing en voor het Nederlands, dat volgende week verschijnt.