’Het is te laat voor de huidige vakbonden’

Ook nu lijkt er behoefte aan meer onderhandelingsmacht voor werkenden. Uit CBS-cijfers blijkt dat het inkomen uit werk al tien jaar stagneert, terwijl bedrijfswinsten stijgen. Hét moment dus om de druk op werkgevers op te voeren. De vakbeweging zou juist nu als vertegenwoordiger van de werknemersbelangen een belangrijke rol kunnen spelen. Helaas is het echter zo dat de bonden zijn verworden tot belangenclubs voor bijna-gepensioneerden. De acties van afgelopen week onderstreepten dit maar weer eens. Werkgevers leunden dinsdag rustig achterover. Geen dure eisen voor extra loon of extra vakantiedagen. Nee, de bonden zetten hun ultieme wapen in, een landelijke staking, om geld los te peuteren bij (jonge) werkenden om hiermee de positie van gepensioneerden en bijna-gepensioneerden te verbeteren. Met slogans als Voor een goed pensioen probeerden zij de indruk te wekken dat het hier ging om een algemeen belang. Wie zich verdiept in de eisen ziet echter dat dit niet het geval is. De belangrijkste eisen: (1) de rekenregels voor pensioenfondsen moeten versoepeld worden zodat pensioenen kunnen worden verhoogd en (2) de AOW-leeftijd zou minder snel moeten stijgen. Het versoepelen van de rekenregels betekent dat pensioenfondsen minder geld in kas hoeven te hebben voor toekomstige pensioenuitkeringen. Hierdoor kan de uitkering aan gepensioneerden nu worden verhoogd, maar blijft er wel minder geld in kas achter. Minder geld dus voor de pensioenen van de huidige werkenden. Een lagere AOW-leeftijd heeft vergelijkbare consequenties. De AOW is een uitkering aan ouderen die betaald wordt door de werkenden. Een lagere AOW-leeftijd betekent meer AOW-uitkeringen met als gevolg voor de werkenden dat zij meer moeten bijdragen. Of je nu voor of tegen een lagere AOW-leeftijd bent en/of minder strenge regels voor pensioenfondsen, de vraag is: doet de vakbeweging er überhaupt goed aan zich hiervoor in te zetten? Dit zijn namelijk thema’s die werknemers tegenover elkaar zetten, met name jong en oud. Waar een sterke vakbond werknemers met elkaar verbindt, spelen bonden als FNV en CNV met deze thema’s werknemers juist uit elkaar. Werkgevers zijn ondertussen de lachende derde. Helaas bevindt de Nederlandse vakbeweging zich al enige tijd in deze neerwaartse spiraal. Een steeds kleinere groep van steeds oudere leden bepaalt een steeds nadrukkelijkere agenda van gepensioneerden-belangen. Steeds minder werkenden voelen zich daarbij thuis, en daardoor wordt deze ontwikkeling alleen maar versterkt. In de tien jaar dat ik nu het pensioendebat van dichtbij volg, ben ik ervan overtuigd geraakt dat het voor de huidige vakbonden te laat is. Het is simpelweg niet meer mogelijk de vicieuze cirkel te doorbreken. Voor werkend Nederland zit er niks anders op dan nieuwe vormen te zoeken om zichzelf te organiseren. Gelukkig zijn er op dat vlak inspirerende voorbeelden. Denk aan het recente succes van ’PO in actie’. Het hoeft ook niet direct een landelijke vakbond op te leveren. Net zoals de vakbond ooit begonnen is, kunnen werknemers zich ook vandaag weer gewoon binnen het eigen bedrijf gaan verenigen. Ilja Boelaars is financieel econoom